ခုလို ချမ်းစိမ့်စိမ့်နဲ့ နေလို့ကောင်းတဲ့ ဒီဇင်ဘာလမျိုးမှာ အအေးမိတာနဲ့တုပ်ကွေးဖြစ်တာတွေဖြစ်စေနိုင်တဲ့ အရာဝတ္ထုတွေကလည်းအများသားနော်။ ဒီလိုမျိုး ကိုယ်ခံအားကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ရောဂါပိုးတွေများနေတဲ့ အချိန်ကာလမှာ ရှင်သန်လှုပ်ရှားနေရသူတွေအနေနဲ့ ဖျားတာနာတာကို ကြုံတွေ့ရမှာကတော့ အသေအချာပါပဲ။ ဒီတော့ ဖျားနာတဲ့အခါမှာ ဘယ်လိုမျိုး အမြန်သက်သာအောင်လုပ်မလဲဆိုတဲ့ နည်းလမ်း (၉)ခုကိုဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။ ၁။ သိပ်မဆိုးလာခင်မှာ ကြိုတင်ကာကွယ်ပါ။ ခန္ဓာကိုယ်မှာ ဖျားနာတဲ့ဝေဒနာကို စတင်ခံစားရပြီလို့ထင်တာနဲ့ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေ လုပ်ပါ။ ကိုယ်ခံအားကောင်းစေမယ့် အစားအစာတွေစားပါ။ ဗီတာမင်စီသောက်ပါ။ ရေများများသောက်ပါ။ နောက်တစ်ချက်က ခန္ဓာကိုယ်မှာ ကိုယ်ခံအားကောင်းစေဖို့အတွက်ကောင်းကောင်းအနားယူပေးပါ။ ဒီလိုတွေလုပ်ပေးတာက အဖျားကိုပိုမဆိုးလာအောင်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့အပြင်မြန်မြန်လည်းသက်သာစေပါတယ်။ ၂။ နေထိုင်ရာပတ်ဝန်းကျင်က သန့်ရှင်းနေပါစေ နေမကောင်းတဲ့အခါ တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းက အရေးကြီးသလို နေထိုင်ရာပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အသုံးအဆောင်တွေကလည်း အရေးကြီးပါတယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်ကို သန့်ရှင်းအောင်ထားခြင်းဖြင့် ဘက်တီးရီးယားတွေကို နှိမ်နှင်းကာကွယ်ပြီးဖြစ်စေမယ့်အပြင် စိတ်ကြည်လင်လန်းဆန်းစေတာကြောင့် အဖျားမြန်မြန်သက်သာစေမှာ အသေအချာပါ။ ၃။ ရေနွေးနဲ့ ဆားခပ်နွေးနွေးလေးသုံးပြီး အာလုတ်ကျင်းပေးပါ အဖျားပိုးကြောင့် လည်ချောင်းနာတာ၊နှာခေါင်းပိတ်တာတွေဖြစ်တာက နောက်ဆက်တွဲ ဘက်တီးရီးယားတွေကြောင့်ဖြစ်ရတာပါ။ ဒီလိုဖြစ်တဲ့အခါ ရေနွေးပူပူထဲကို ဆားထည့်ပြီးခပ်နွေးနွေးလေးဖြစ်လာတဲ့အခါ ဆားရည်နဲ့အာလုတ်ကျင်းပေးပါ။ ဒီလိုလုပ်ပေးတာက နှာခေါင်းနဲ့လည်ချောင်းထဲက ဘက်တီးရီးယားတွေကို ဖယ်ရှားပေးရာရောက်ပါတယ်။ ၄။ ပြည့်ပြည့်ဝဝအနားယူပါ နေမကောင်းဖြစ်တဲ့အခါ အရင်ဆုံးလုပ်ရမှာတစ်ခုက ပြည့်ပြည့်ဝဝအနားယူပေးဖို့ပါ။ ဒီလိုလုပ်ပေးတာက ကိုယ်ခံအားစနစ်က အအေးမိတုပ်ကွေးရောဂါပိုးတွေကိုတိုက်ဖျက်ရာမှာ အများကြီးအထောက်အကူရစေပြီး အဖျားကိုမြန်မြန်သက်သာစေပါတယ်။ ၅။ ရေနွေးနွေးလေးနဲ့ ရေချိုးပေးပါ အအေးမိဖျားနာဖြစ်တဲ့အခါ တော်တော်များများက ရေမချိုးနဲ့ ရေမထိနဲ့ အဖျားတာရှည်မယ်လို့ပြောကြတာကြားဖူးကြမှာပါ။ ဒီအယူအဆက အပြည့်အဝမမှန်ပါဘူး။ နေမကောင်းတဲ့အခါ နှာခေါင်းပိတ်တာမျိုး၊ တုပ်ကွေးကြောင့် ငြီးစီစီဖြစ်တာမျိုးခံစားရမယ်ဆိုရင်ရေခပ်နွေးနွေးလေးနဲ့ရေချိုးလိုက်ပါ။ရေနွေးငွေ့ကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်ကသွေးလှည့်ပတ်မှုကောင်းသွားပြီး လန်းဆန်းသွားစေမှာပါ။ ၆။ ချည်သားအဝတ်အစားလေးတွေ ဝတ်ဆင်ပေးပါ နေမကောင်းတဲ့အခါ အင်္ကျီအထူကြီးတွေ ဝတ်မိတာမျိုးရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုမလုပ်သင့်ပါဘူး။ ချွေးထွက်လွန်ပြီး အားအင်ကုန်ခမ်းတာ၊ချွေးထွက်များပြီး ချွေးနဲ့အအေးပတ်တာမျိုးတွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် နေမကောင်းတဲ့အခါ နွေးနွေးထွေးထွေးနေရမယ်ဆိုပေမယ့် အရမ်းထူတဲ့ အဝတ်အစားတွေမဝတ်ဆင်ဘဲ သက်တောင့်သက်သာရှိတဲ့ ချည်သားအင်္ကျီလက်ရှည်လေးတွေကိုပဲ ဝတ်ဆင်ပေးသင့်ပါတယ်။ ၇။ အာဟာရပြည့်ဝအောင်စားသုံးပေးပါ နေမကောင်းဖြစ်တဲ့အခါ အစာမကြေမှာကိုစိုးရိမ်ပြီး မစားတာမျိုးမလုပ်ပါနဲ့။ အာဟာရပြည့်ဝအောင် စားသုံးပေးမှ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကောင်းမွန်ပြီး ဖျားနာမှုကိုဖြစ်စေတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေကို တိုက်ထုတ်ပေးနိုင်မှာပါ။ ဒါကြောင့် အဖျားမြန်မြန်သက်သာချင်တယ်ဆိုရင်တော့ အာဟာရပြည့်ဝအောင်စားသုံးပေးဖို့လည်း မမေ့ပါနဲ့။ ၈။ ရေဓာတ်ပြည့်ဝအောင်နေပါ အအေးမိဖျားနာနေတဲ့အချိန်မှာ မြန်မြန်သက်သာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်မယ့် နောက်ထပ်နည်းလမ်းတစ်ခုက ခန္ဓာကိုယ်ကို ရေဓာတ်ပြည့်ဝနေစေဖို့ပါ။ ခန္ဓာကိုယ်မှာ အဖျားဝင်လာတဲ့အခါ ရေဓာတ်ခမ်းခြောက်မှုက အလွယ်တကူဖြစ်လာပါတယ်။ နေထိုင်မကောင်းတဲ့အခါ အစားသိပ်မစားဖြစ်တော့သလို ရေတွေသိပ်မသောက်ဖြစ်တော့ပါဘူး။ တကယ်တော့ ဖျားတဲ့အခါ ရေများများသောက်ပေးမှ ခန္ဓာကိုယ်က လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို ပုံမှန်အတိုင်းလုပ်ဆောင်နိုင်မှာဖြစ်သလို ဝမ်းမချုပ်အောင်ကာကွယ်ပေးနိုင်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ရောဂါတွေ၊ဘက်တီးရီးယားတွေကို တိုက်ထုတ်ပေးနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ နေမကောင်းတဲ့အခါ အခြားဘာမှမသောက်နိုင်ရင်တောင် ရေများများသောက်ပေးပါ။ ၉။ တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးကို ဂရုစိုက်ပါ နေမကောင်းပေမယ့်လည်း တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးကို လျစ်လျူရှုထားလို့မဖြစ်ပါဘူး။ တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းမှုကို ဂရုမစိုက်ဘဲထားလိုက်မယ်ဆိုရင် ဘက်တီးရီးယားတွေပြန့်နှံ့ပြီး အဖျားတာရှည်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်နေထိုင်မကောင်းတဲ့အခါ ဘက်တီးရီးယားတွေပြန့်ပွားကူးစက်တာမဖြစ်စေဖို့အတွက် တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးကို ဂရုစိုက်ပါ။ အနည်းဆုံးတော့ခြေလက်တွေကို သန့်စင်အောင်ထားပါ။ ဒီလိုတွေလုပ်နေပေမယ့် အဖျားက မသက်သာဘူးဆိုရင်တော့ ဆရာဝန်နဲ့ပြသကြည့်ဖို့လိုပါမယ်။ နောက်တစ်ခုက ခန္ဓာကိုယ်မှာ ကိုယ်ခံအားကောင်းနေဖို့ပါ။ ကိုယ်ခံအားကောင်းနေမယ်ဆိုရင် အဖျားအလွယ်တကူမဝင်ရောက်နိုင်ပါဘူး။ ကိုယ်ခံအားကောင်းနေဖို့က အာဟာရပြည့်ဝအောင်စားသုံးဖို့လိုသလို အိပ်ချိန်ပြည့်ဝနေဖို့ကလည်း အရေးကြီးပါတယ်။
မနက်စောစော အိပ်ရာက နိုးတာနဲ့ ပြေးတာ၊ လမ်းလျှောက်တာ၊ စက်ဘီးစီးတာ စတဲ့ လေ့ကျင့်ခန်း တွေ လုပ်လေ့ရှိတဲ့သူတွေများ ရှိကြလား? အဲဒီလို မနက်စောစောလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ကြတဲ့ သူတွေထဲမှာ တချို့က အစာမစားဘဲ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်မယ်ဆိုရင် အဆီတွေပိုကျတယ်ဆိုပြီး အစာမရှိဘဲ empty stomach နဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းတွေလုပ်ကြပါတယ်။ တကယ်လို့များ အဲဒီလို လုပ်တဲ့သူတွေ ရှိမယ်ဆိုရင် ဒီဆောင်းပါးလေးကို ဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပေးချင်ပါတယ်။ အစာမရှိဘဲ လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်မယ်ဆိုရင် စားထားတဲ့ အစားအစာတွေ energy intake တွေ မရှိတဲ့အတွက် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တဲ့အချိန်မှာ လိုအပ်တဲ့ energy တွေအတွက် ခန္ဓာကိုယ်မှာရှိနေတဲ့ အဆီတွေကို များများဖြိုခွင်းပြီး အသုံးပြုရတာကြောင့် အဆီများများကျတဲ့အပြင် အစာစားထားတဲ့အခါ ဖြစ်နိုင်တဲ့ အန်ချင်စိတ်ဖြစ်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ဗိုက်ရစ်ခြင်း စတဲ့ ပြဿနာတွေ လျော့နည်းနိုင်တာကြောင့် မနက်စောစောမှာ အစာမရှိဘဲ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာက ကောင်းတယ်ဆိုပြီး ဆိုကြပါတယ်။ ဒါဆို အစာမရှိဘဲ လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်သင့်လား? ဒါပေမယ့် အစာမရှိဘဲ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာဟာ လူတိုင်းနဲ့ မသင့်တော်ပါဘူး။ အစာမရှိတဲ့အခါ သွေးတွင်းအချိုဓာတ်နည်းပြီး ခေါင်းမူးခြင်း၊ အားနည်းလာခြင်း၊ မောခြင်း၊ ခြေလက်တုန်လာခြင်းနဲ့ မူးမေ့သွားတဲ့အထိ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် အစာမရှိဘဲ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ရတာကို ကြိုက်တယ်ဆိုရင်တော့ အချိန်အကြာကြီး လုပ်တာတွေ၊ ပြင်းထန်တဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းတွေ ကို ရှောင်ကြဉ်သင့်ပါတယ်။ energy ပိုလိုအပ်တဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းတွေလုပ်မယ် ဆိုရင်တော့ အစားစားထားပြီးမှာ လုပ်သင့်ပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်းမလုပ်ခင်မှာ အစားအစာထားခြင်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ အားအင်တွေကို ပေးစွမ်းနိုင်တဲ့အတွက် အကျိုးရှိရှိနဲ့ ကျန်းကျန်းမာမာ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်နိုင်ဖို့အတွက် ကူညီပေးပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်း မလုပ်ခင် ဘယ်လိုအစားအစာတွေ စားသုံးသင့်လဲ? လေ့ကျင့်ခန်းမလုပ်ခင်မှာ စားသုံးမယ့်အစားအစာတွေကိုလည်း သေချာရွေးချယ်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ ပေါ့ပေါ့ပါးပါးနဲ့ energy ရစေမယ့်အစားအစာတွေ (ဥပမာ-ငှက်ပျောသီး၊ ပန်းသီး၊ ဒိန်ချဉ်၊ ဆန်(သို့) ဂျုံနဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ ပေါ့ပေါ့ပါးပါးအစားအစာတွေ၊ ဥအမျိုးမျိုး၊ သဘာဝသစ်သီးများ၊ အစေ့အဆံများ) ကို လေ့ကျင့်ခန်းမလုပ်ခင် ၁နာရီကနေ ၃နာရီအတွင်းမှာ ရွေးချယ်စားသုံးသင့်ပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်းမလုပ်မီ၊ လုပ်နေစဉ်နဲ့ လုပ်ပြီးတဲ့အခါတိုင်းမှာ ရေဓာတ်ပြည့်ဝနေဖို့ ရေများများသောက်ပေးဖို့နဲ့ ချွေးထွက်များတဲ့အခါ ဓာတ်ဆားရည်ကို ပြန်သောက်ပေးကြဖို့လည်း မမေ့ကြပါနဲ့နော်။ ဘာတွေရှောင်သင့်လဲ? လေ့ကျင့်ခန်းတွေ မလုပ်ခင်မှာ မစားသင့်တဲ့အစားအစာတွေကတော့ အစာအိမ်ကို မကောင်းစေမယ့်၊ ဗိုက်ရစ်စေနိုင်တဲ့ နို့တွေ၊ caffeine ဓာတ်ပါတဲ့ အစားအစာတွေနဲ့ ချဉ်တဲ့ အစားအစာတွေကို ရှောင်သင့်ပါတယ်။ သွေးတွင်းအချိုဓာတ်နည်းတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေအပြင် အစာမစားဘဲ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တဲ့အခါ ဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြားဆိုးကျိုးလေးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ၁။ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည်ကို ကျဆင်းစေခြင်း။ လိုအပ်တဲ့ အားအင်တွေရရှိနိုင်ဖို့ အစာမစားထားတဲ့အတွက် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တဲ့အခါ ပုံမှန်လောက် လုပ်ဆောင်နိုင်မှာမဟုတ်တဲ့အပြင် အကျိုးရလဒ်လည်း မကောင်းနိုင်ပါဘူး။ ၂။ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရနိုင်ခြေပိုများခြင်း။ ခန္ဓာကိုယ်က လှုပ်ရှားသွားလာဖို့အတွက် အားအင်တွေလိုအပ်သလို ဦးနှောက်ကလည်း လုပ်ငန်းတွေ ကောင်းကောင်းလုပ်နိုင်ဖို့ အတွက် glucose ကိုလိုအပ်ပါတယ်။ အစာမစားထားတဲ့အခါ ဦးနှောက်ကလည်း glucose လို့ခေါ်တဲ့ သကြားဓာတ်တွေ မရနိုင်တဲ့အတွက် ကောင်းကောင်းမစဉ်းစားနိုင်ဘဲ အာရုံထွေပြားနေနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီလို အာရုံစူးစိုက်မှုတွေ လျော့ကျခြင်းကြောင့် နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ ဘေးပတ်ဝန်းကျင်ကို သတိမပြုမိနိုင်ဘဲ မတော်တဆ ထိခိုက်မှုတွေကို ပိုပြီးဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ၃။ ကြွက်သားဆုံးရှုံးနိုင်ခြင်း။ အစာမစားဘဲ နိုးနိုးချင်းမှာ လေ့ကျင့်ခန်းတွေလုပ်တာဟာ cortisol လို့ခေါ်တဲ့ ဟော်မုန်းလေးတွေကို များစေပါတယ်။ အဲဒီ ဟော်မုန်းလေးတွေများလာတဲ့အခါ ကြွက်သားတွေမှာရှိတဲ့ အသားဓာတ်(ပရိုတင်းဓာတ်)တွေကို ဖျက်ဆီးနိုင်တဲ့အတွက် ကြွက်သားဆုံးရှုံးမှုကို ဖြစ်စေပါတယ်။ ၄။ ရေရှည်အတွက် ထိရောက်မှုမရှိခြင်း။ စစပိုင်းမှာတော့ အစားအစာတွေက အားအင်မရတဲ့အတွက် အဆီတွေကို ဖြိုခွဲပြီး အဆီတွေအများကြီးလောင်ကျွမ်းသွားနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ခန္ဓာကိုယ်က အဆီတွေလောင်ကျွမ်းတာ များထားတဲ့အတွက် ပြန်ပြီးထိန်းညှိတဲ့ လုပ်ငန်းအရ နောက်ပိုင်းမှာ glucoseနဲ့ ကစီဓာတ်တွေကိုပဲ ပိုဖြိုခွဲပြီး အဆီတွေလောင်ကျွမ်းတာကို နည်းအောင် ပြန်ထိန်းညှိပေးတဲ့အတွက် ကြာလာတဲ့အခါ ထိရောက်မှုမရှိတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တဲ့အချိန်မှာ အစာရှိရှိ၊ မရှိရှိ အချိန်ကြာလာတဲ့အခါမှာ အဆီတွေကို လောင်ကျွမ်းနိုင်တဲ့ ပမာဏက အတူတူလောက်ပဲ ဖြစ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ရေရှည်အတွက်လည်း အဆင်ပြေပြီး ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း ကောင်းမွန်အောင် သင့်တော်တဲ့ အစားအစာလေးတွေ စားပြီးမှ လေ့ကျင့်ခန်းတွေလုပ်ကြဖို့ အကြံပြုချင်ပါတယ်။
ညဘက်အိပ်ရာဝင်နောက်ကျပြီး မနက်လည်းနောက်ကျတတ်သူတွေကို အားပေးအားမြှောက်လုပ်ကြတဲ့စကားတစ်ခွန်းရှိတယ်။ ညဉ့်နက်တဲ့အထိ အလုပ်လုပ်သူ၊ ညဉ့်နက်တဲ့အထိ မအိပ်တဲ့သူတွေဟာ တီထွင်ဖန်တီးနိုင်စွမ်းပိုကောင်းကြတယ်ဆိုတာပါပဲ။ အနုပညာရှင်တွေ၊ အတွေးပညာရှင်၊ အိုင်ဒီယာထုတ်ရသူတွေဟာလည်း အိပ်စက်မှုစက်ဝန်း မမှန်ကန်ကြတာများတာကိုး။ ညအိပ်နောက်ကျသူတွေဟာနေ့စဉ်လုပ်ဆောင်မှုတွေမှာ အဆင်မပြေဖြစ်စေနိုင်တဲ့ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေ ရှိလာနိုင်တယ်လို့အရင်သုတေသနမှာဖော်ပြထားပါတယ်။ စားသောက်ပုံမမှန်ကန်၊ ကျန်းမာရေးနဲ့မညီ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့အန္တရာယ်တွေထဲမှာ ဆီးချိုရောဂါလိုမျိုး ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်နဲ့ဆိုင်တဲ့ရောဂါတွေပါဝင်ပါတယ်။ ယူကေ ဘာမင်ဟန်တက္ကသိုလ်ရဲ့သုတေသနအသစ်မှာတော့ ညအိပ်နောက်ကျသူတွေဟာ အလုပ်လုပ်နိုင်စွမ်းတွေ၊ အတွေးသစ်အိုင်ဒီယာသစ်ထုတ်နိုင်စွမ်းတွေမှာ မကောင်းတဲ့သက်ရောက်မှုတွေရှိလာနိုင်တယ်လို့တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ “ကိုယ့်ခန္ဓါကိုယ်က မှတ်သားထားတဲ့အချိန်စက်ဝန်းနဲ့မကိုက်ညီတဲ့ အချိန်ဇယားမှာ အလုပ်ချိန်၊ကျောင်းချိန်အတွင်း စွမ်းဆောင်မကောင်းနိုင်ကြလို့ ရုန်းကန်ပင်ပန်းနေရသူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်” လို့ဒေါက်တာဖေဆာချိုင်းစ်ကပြောပါတယ်။ သည်လေ့လာတွေ့ရှိမှုကိုSLEEPဂျာနယ်မှာဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဇီးကွက်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်အလုပ်လုပ်ပုံ ဒီလေ့လာမှုမှာ ပါဝင်သူ ၃၈ဦးကိုသုတေသနအဖွဲ့က နှစ်ဖွဲ့ခွဲပြီး လေ့လာခဲ့တာပါ။ မနက်စောစောထသူ ၁၆ ဦးကတစ်စု၊ ညအိပ်နောက်ကျသူ ၂၂ ဦးက တစ်စုဖြစ်ပါတယ်။ ပျမ်းမျှအားဖြင့် နောက်ကျသူတွေက မနက် ၂နာရီခွဲမှာ အိပ်စက်ကြပြီး မနက်၁၀နာရီ ၁၅ မိနစ်လောက်မှာ အိပ်ရာထကြပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေကို MRI scanတွေသုံးပြီး ဦးနှောက်လုပ်ဆောင်ချက်စစ်ဆေးခဲ့တဲ့အခါ ညအိပ်နောက်ကျသူအဖွဲ့ရဲ့တစ်နေ့တာလုပ်ငန်းဆောင်တာတွေ စွမ်းဆောင်ရည်မှာ ထိခိုက်မှုရှိနေတာတွေ့ရပါတယ်။ သူတို့ဟာ အသိဉာဏ်အာရုံနဲ့ဆက်စပ်တဲ့ ဦးနှောက်အပိုင်းနဲ့ ချိတ်ဆက်မှုနည်းတာတွေ့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် တခုခုကို စိတ်ဝင်စားမှု၊အာရုံစိုက်မှုလည်း ခဏသာရပြီး တုံ့ပြန်မှုနှေးတယ်၊ အားနည်းတယ်လို့လေ့လာတွေ့ရှိရပါတယ်။ စောစောအိပ်၊ စောစောထသူတွေကတော့ မနက်ပိုင်းအလုပ်တာဝန်တွေကို ပိုမြန်မြန်၊ပိုကောင်းကောင်းလုပ်နိုင်တာတွေ့ရပါတယ်။ အိပ်ရာဝင်နောက်ကျသူတွေဟာ ဉာဏ်ကောင်းတဲ့အချိန်တွေရှိပေမယ့် သွက်လက်မှု၊ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းတွေမှာ ပုံမှန်မယှဉ်နိုင်တာဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ နောက်တစ်နေ့ လုပ်သမျှတွေမှာနှေးဖင့်နေတတ်ပြီးရေရှည်မှာဆို ဆုတ်ယုတ်မှုတွေရှိလာနိုင်တယ်လို့ သုတေသနကထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။ ညဘက်အေးဆေးတိတ်ဆိတ်ချိန်မှာ အာရုံစိုက်လို့၊ အလုပ်လုပ်လို့ကောင်းတယ်၊ အိုင်ဒီယာသစ်တွေထွက်တယ်ဆိုပြီး ညဉ့်နက်မှအလုပ်လုပ်တဲ့ စာရေးသူတွေ၊ တီထွင်ဖန်တီးသူတွေဟာ ကျန်းမာရေးအတွက်မကောင်းတဲ့သက်ရောက်မှုတွေဖြစ်လာနိုင်သလို ဖန်တီးနိုင်စွမ်း၊လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းမှာ ဆုတ်ယုတ်စေပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ကျန်းမာရေးအတွက်ရော၊ ဘဝအောင်မြင်မှုအတွက်ရော အရေးကြီးတဲ့ အချိန်ကိုစီမံခန့်ခွဲမှုကို ဂရုစိုက်သင့်ပါတယ်လို့ သုတေသီတွေက အကြံပြုခဲ့ပါတယ်။
ခုတလော မော မောနေတယ်။ နည်းနည်းလေးလှုပ်လိုက်တာနဲ့ မော နေတော့တာပါပဲလို့ ငြီးတွားတဲ့ အသံကို ကြားဖူးပါသလား။ လူတစ်လောက်ကို တစ်မိနစ်ကို ၁၂ခါကနေ အခါ ၂၀အထိ အသက်ရှူကြပါတယ်။ အသက်ရှူရတာ မဝတဲ့အခါ၊ အသက်ရှူရတာ မြန်လာတာတဲ့အခါ မောတယ်လို့ ခေါင်းစဉ်တပ်ကြပါတယ်။ မောရတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ သာမန် အပရိက အမောကနေ သေလောက်တဲ့ အမောအထိ ရှိပါတယ်။ မော ရသည့် အကြောင်းရင်းများ မောတာကို အမျိုးမျိုး ခွဲထားကြပါတယ်။ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အမော၊ အန္တရာယ် မရှိတဲ့အမော၊ ရုတ်တရက်မောတာ၊ နာတာရှည်မောတာ၊ နှလုံးကြောင့်မောတာ၊ အဆုတ်ကြောင့်မောတာ၊ တခြား အကြောင်းရင်းကြောင့် မောတာ၊ လှုပ်မှ မောတာ၊ ထိုင်နေရင်းမောတာ စသဖြင့် အများကြီးပါပဲ။ သာမန် အမော ပြေးရင်မောတယ်၊ လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ပြီးရင် မောတယ်၊ လှေကားတက်ရင် မောတယ်၊ နေပူထဲက ပြန်လာရင် မောတယ်။ ဒါတွေဟာ ပုံမှန်ပါပဲ။ ဒါတွေလုပ်ရင် လူတိုင်းနီးပါး မောတာ ပဲဟာ မထူးဆန်းပါဘူး။ နားလိုက်ရင်လည်း ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်သွားတာပဲလေ။ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အမော အလွယ်ပြောရင် ရောဂါအခံ တစ်ခုခုကြောင့် မောတာပေါ့။ ဒါတွေကို ပြန်ခွဲခြားရမယ်ဆိုရင် ရုတ်တရက်မောရင် • နှလုံးပြဿနာ -ရုတ်တရက် နှလုံးသွေးကြောပိတ်တာ -နှလုံးပျက်စီးတာ -နှလုံးမှာ ရေဝိုင်းတာ -နှလုံးခုန်နှုန်း မမှန်တာ –သွေးပေါင်ကျတာ • အဆုတ်ပြဿနာ –ပန်းနာရင်ကြပ် ထဖောက်တာ -အဆုတ်သွေးကြောမှာ သွေးခဲပိတ်တာ -အဆုတ်ကျုံ့တာ –နမိုးနီးယား အဆုတ်ရောင်ရောဂါ • အခြား အကြောင်းရင်းများ -စိတ်လှုပ်ရှားခြင်း -နံရိုးကျိုးတာ -ရုတ်တရက် သီးသွားတာ –ဓာတ်မတည့်ဘဲ ရှော့ရတာ စတာတွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ နာတာရှည်မောနေရင် (နာတာရှည် မောတယ်ဆိုတာ ၁လနဲ့ အထက် မောတာကို ပြောတာပါ။) • နှလုံးပြဿနာ -နှလုံးပျက်စီးတာ –နှလုံးရောင်တာ -နှလုံးကြွက်သားတွေ မကောင်းတော့တာ • အဆုတ်ပြဿနာ -အဆုတ်ထဲ ရေဝင်တာ -ပန်းနာရင်ကြပ်ရောဂါကို ထိန်းမထားနိုင်တာ -နာတာရှည် လေပြွန်ကျဉ်းပြီး ရောင်ရမ်းတာ -အဆုတ်သွေးကြောထဲ သွေးဖိအားများနေတာ –အဆုတ်ကင်ဆာ -တီဘီရောဂါ • အခြား အကြောင်းရင်းများ –သွေးအားနည်းတာ -အဝလွန်တာ စတာတွေကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ မောတာ အပြင် တခြား ဘာလက္ခဏာတွေ ဖြစ်နိုင်သေးလဲ။ တစ်ယောက်ယောက်က အကြောင်းရင်းမရှိဘဲ မောတယ်လို့ ပြောရင် ပစ်မထားပါနဲ့။ ဆရာဝန်နဲ့ ပြသပြီး ရောဂါရှာဖွေပါ။ မောတာအပြင် သူ့နဂို ရောဂါအခံရဲ့ လက္ခဏာတွေပါ ရှိနေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ နမိုးနီးယားဆိုရင် မောတာအပြင် ဖျားတာမျိုးပေါ့။ တခြားအရေးကြီးတဲ့ လက္ခဏာတွေ ဖြစ်တဲ့ • ခြေထောက်တွေ ဖောင်ရောင်လာတာ • လှဲလိုက်ရင် ပိုမောလာတာ • ချမ်းတုန်ဖျားတာ • အသက်ရှူရင် တရွှီရွှီမြည်တာ • အသက်ကို အားစိုက်ပြီး ရှူနေရတာ စတဲ့ လက္ခဏာတွေပါ ရှိနေရင် လုံးဝလျစ်လျူရှုလို့ မရပါဘူး။ နောက်ပြီး တစ်ခုခု မတည့်တာ စားမိတာ၊ ဆေးမတည့်တာ ဖြစ်လို့ ရုတ်တရက် မောလာရင် ဒါအရေးပေါ် အခြေအနေပါ။ ဆေးရုံဆေးခန်းကို အမြန်သာ သွားပါ။ မော တာရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများ မောတာကို သေချာ မကုသဘဲ သူ့ရဲ့ ရောဂါအကြောင်းရင်းကို မရှာဘဲ ထားလိုက်မယ်ဆိုရင် ဒီရောဂါကြောင့် အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့ပြင် မောလာရင် အသက်ရှူ မဝတော့တဲ့အတွက် သွေးထဲမှာ အောက်ဆီဂျင်နည်းလာပါတယ်။ ဒါကြောင့် သတိလစ်တာမျိုး ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ နာတာရှည် မောတဲ့သူတွေမှာ ဦးနှောက်ကို အောက်ဆီဂျင် ကောင်းကောင်း မရောက်တဲ့အတွက် မှတ်ဉာဏ်ချို့ယွင်းတာမျိုးတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ မောတာကို ဘယ်လို ကုသကြမလဲ မောခြင်းကို ကုသမှုဟာ အခြေခံ အကြောင်းရင်းပေါ်မူတည်ပေမယ့် အိမ်မှာ မောခြင်း သက်သာစေဖို့ ပြုလုပ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ ရှိပါတယ်။ ၁။ လှုပ်လှုပ်ရှားရှားနေပါ – သင့်အနေနဲ့ ပင်ပန်းနေတယ် အိပ်ချင်နေတယ်လို့ ခံစားနေရရင်တောင် လေ့ကျင်ခန်းလုပ်ပါ။ ဒီနည်းက သင့်ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓါစွမ်းရည်ကို ပြန်လည်မြင့်တက်စေပါတယ်။ ကိုယ်လက်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓါကြံခိုင်သန်စွမ်းစေပြီး နှလုံး၊ အဆုတ်၊ ကြွက်သားတို့ရဲ့ စွမ်းရည်တိုးစေပါတယ်လို့ လေ့လာသူတွေက ဆိုထားပါတယ်။ ၂။ စောစောအိပ်ယာဝင်ပါ – အိမ်ရေးပျက်တာက မလိုလားအပ်တဲ့ မတော်တဆမှုတွေကို ဖြစ်စေသလို၊ စိတ်အာရုံစူးစိုက်မှုကိုလည်း လျှော့နည်းစေပြီး ပင်ပန်းနွယ်နယ်မှု ဖြစ်စေပါတယ်။ ဒီတော့ အိပ်ယာစောစောဝင်ပါ။ အိပ်ရေးဝဝ အိပ်ပါ။ ၃။ ကိုယ်အလေးချိန်ထိန်းသိမ်းပါ – အဝလွန်တာက လူငယ်ရောလူကြီးမှာပါ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ကိုယ်အလေးချိန် လွန်ကဲနေတာက ခန္ဓါကိုယ်အတွက် မကောင်းနိုင်တဲ့အပြင် မိမိကိုယ်ကို ယုံကြည်မှုကျစေပါတယ်။ အိပ်စက်ရာမှာ အနှောင့်အယှက်ဖြစ်နိုင်တာကြောင့် စွမ်းအင်အပြည့်အဝ ရနိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။ အိပ်ရေးမဝဘဲနေရင် နောက်နေ့တစ်နေလုံး ခေါင်းမူးနေပြီး စိတ်ကြည်ကြည်လင်လင်ရှိမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ၄။ ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တာစားပါ – လိုအပ်တဲ့အစာအဟာရ ရှိနေမှသာ သင့်ရဲ့တစ်နေ့တာမှာ စွမ်းအင်ပြည့်နေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဝိတ်မတက်စေဘဲ အားအင်ဖြစ်စေတဲ့ အစာတွေအဖြစ် သစ်သီး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ အဆီထုတ်ထားတဲ့နို့၊ အသားတွေကို စားဖို့ ညွှန်းချင်ပါတယ်။ ၅။ ဆရာဝန်နဲ့တိုင်ပင်ပါ – ကာလရှည်ကြာစွာ ဖြစ်နေတယ်ဆိုရင်တော့ ဆရာဝန်နဲ့ တိုင်ပင်ပြသသင့်ပြီး လိုအပ်တဲ့ ဆေးဝါးစောင့်ရှောက်မှုတွေ ရယူပါ။ မောပန်းနွယ်နယ်မှုတွေက ကျန်းမာရေးနဲ့ အလုပ်အတွက် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေပါတယ်။ ဒီလိုတွေမဖြစ်ဘဲ အကောင်းဆုံးအခြေအနေကို ရဖို့ဆိုရင်တော့ သင့်အနေနဲ့ ဇွဲကောင်းစိတ်ရှည်ဖို့ လိုပါတယ်နော်။
အဲကွန်းခန်းလေးထဲမှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့ သူတွေတိုင်း ဇိမ်ကျပြီး အရမ်း သက်သာမှာပဲလို့ ထင်တတ်ကြပေမယ့် အဲ့လို အလုပ်လုပ်နေရတဲ့ သူတွေမှာလည်း ကြုံရတတ်တဲ့ အခက်အခဲတွေ ရှိပါတယ်။ တစ်နေ့လုံး ထိုင်ပြီး အလုပ်လုပ်နေရတာကြောင့် လူက အဝလွန်လာတာ၊ အဆီ၊ ကယ်လိုရီတွေ လောင်ကျွမ်းနှုန်း နှေးသွားတာ၊ မြန်မြန် အိုမင်းရင့်ရော်လာတာ၊ အသားခြောက်တာ၊ သွေးတိုး၊ ဆီးချို ဖြစ်တာတွေအပြင် မျက်လုံးအောင့်၊ မျက်ရိုးကိုက်တာ၊ ညဘက်ဆိုရင် တစ်နေ့လုံး ကွန်ပျူတာ ကြည့်ထားတဲ့ အရှိန်ကြောင့် မျက်စိကြောင်ပြီး အိပ်မပျော်တာ၊ ဇက်ကြောတက်တာ စတဲ့ ကျန်းမာရေး ပြဿနာ အမျိုးမျိုး ကြုံရပါတယ်။ ဒီလို အခက်အခဲမျိုးကတော့ မလွဲမသွေ ကြုံရမှာပဲဆိုပေမယ့် ကိုယ့်ရဲ့ တစ်နေ့တာ နေထိုင်စားသောက်မှုပုံစံကို အနည်းငယ် ပြင်ဆင်ခြင်းဖြင့် တချို့သော ပြဿနာတွေကို ကာကွယ်ပေးရာ ရောက်သလို ဖြစ်လာခဲ့ရင်လည်း ခံစားရတဲ့ ဝေဒနာ အနည်းငယ် လျော့ကျအောင် ကူညီပေးနိုင်မှာပါ။ ဒီဆောင်းပါးမှာတော့ တစ်နေ့လုံး ကွန်ပျူတာ ကြည့်ပြီး အလုပ်လုပ်နေသူတွေ အတွက်သာမက အိမ်မှာပဲ တစ်နေကုန် ဖုန်းသုံးနေတဲ့ လူငယ်တွေအတွက်ပါ အဆင်ပြေစေမယ့် နည်းလမ်းတချို့ကို ဝေမျှပေးလိုက်ချင်ပါတယ်။ ၁။ မျက်လုံးနဲ့ ကွန်ပျူတာ ခပ်ဝေးဝေးမှာ ရှိနေပါစေ။ အရမ်းကြီး နီးကပ်ပြီး အာရုံစိုက်ကြည့်တဲ့အခါ ကွန်ပျူတာက လာတဲ့ အလင်းရောင်တွေဟာ မျက်လုံးထဲကို အများကြီး ဝင်ရောက်သွားပြီး မျက်လုံးရဲ့ အမြင်အာရုံကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကွန်ပျူတာပဲ ကြည့်ကြည့်၊ ဖုန်းပဲ သုံးသုံး အနည်းဆုံး တစ်ပေမှ နှစ်ပေအကွာကနေ ခွာပြီး အသုံးပြုပေးရပါမယ်။ ၂။ မျက်စဉ်းခတ်ပါ။ ကွန်ပျူတာက လာတဲ့ အလင်းရောင်တွေဟာ မျက်လုံးအတွင်းသားထဲက ရေဓာတ်၊ အဆီဓာတ်တွေကို ခန်းခြောက်သွားစေလို့ မျက်ရိုးအောင့်တာတွေ ဖြစ်စေတတ်ပါတယ်။ ဒီလို မဖြစ်ရဖို့ တစ်နေ့ကို တစ်ကြိမ်တော့ မျက်စဉ်းခတ်ပေးဖို့ လိုပါတယ်။ ညအိပ်ချိန်ကတော့ မျက်စဉ်းခတ်ဖို့ အကောင်းဆုံးအချိန်ပါပဲ။ ၃။ မျက်မှန်တပ်ဖို့ မရှက်ပါနဲ့။ မျက်စိက မှုန်နေတယ်၊ ပါဝါကလည်း တိုးနေတယ်ဆိုရင် ကိုယ့်ပါဝါအလိုက် သင့်လျော်တဲ့ မျက်မှန်ကို တပ်ပါ။ အလှပျက်မှာပဲဆိုပြီး မမြင်တဲ့ကြားက အားစိုက်ပြီး ကြည့်တဲ့အခါ မျက်စိပါဝါ ပိုတိုးလာနိုင်ပါတယ်။ ကွန်ပျူတာ၊ ဖုန်းအသုံးများတဲ့ သူတွေအတွက် မှန်မထူ၊ မျက်မှန်ကိုင်း အပါးကို ရွေးပြီး တပ်ဆင်ခြင်းက မျက်လုံး၊ နားထင်စပ် လေးတဲ့ဒဏ်ကို အနည်းငယ် သက်သာသွားစေနိုင်မှာပါ။ ၄။ ကွန်ပျူတာရဲ့ အနေအထားကို ညှိပါ။ ကွန်ပျူတာ၊ သို့မဟုတ် ဖုန်းသည် ကိုယ့်မျက်လုံးရဲ့ တစ်တန်းတည်း သို့မဟုတ် အောက်ကို အနည်းငယ်သာ ရောက်နေသင့်ပါတယ်။ ဒါမှပဲ ကျွန်တော်တို့ ကွန်ပျူတာကို ကြာရှည် အသုံးပြုတဲ့အခါ ဇက်ကြောတက်တာ၊ မျက်စိညောင်းတာမျိုး မဖြစ်မှာပါ။ ၅။ အရမ်းကြီး လင်းမနေပါစေနဲ့။ ကွန်ပျူတာကနေ ပြန်လာတဲ့အလင်းဟာ မျက်လုံးစူးလောက်တဲ့အထိ ပြင်းထန်တာမျိုး မလုပ်သင့်ပါဘူး။ ကိုယ့်မျက်စိက ကောင်းကောင်းလည်း မြင်နိုင်ရမယ်၊ အလင်းကြီး အရမ်းစူးတာမျိုးလည်း မဖြစ်စေဖို့ သင့်တော်သလောက် ဆက်တင်ချိန်ထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ မျက်လုံးက အရမ်းအားစိုက်ကြည့်ရလောက်တဲ့အထိ မှောင်နေတာမျိုးလည်း မဖြစ်ဖို့ သတိထားပေးပါ။ ၆။ မျက်လုံးကို အနားပေးပါ ဒီအချက်က ဖုန်း၊ ကွန်ပျူတာကို အမြဲလိုလို အသုံးပြုနေသူတိုင်း မဖြစ်မနေ လုပ်ရမယ့် အချက်ပါ။ အမြဲတမ်း ဒီဖန်သားပြင်ကလာတဲ့ အလင်းကို စိုက်ကြည့်နေရင်တော့ မျက်ရိုးကိုက်တာမျိုး ဖြစ်မှာပါပဲ။ ဒါကြောင့် နာရီဝက်လောက် အလုပ်လုပ်၊ ၁၀ မိနစ်လောက် ကိုယ့်မျက်စိကို မှိတ်ထားတာ၊ တစ်နေရာရာ ထသွားတာ၊ လမ်းလျှောက်တာ၊ အိမ်သာထတက်တာမျိုး၊ သဘာဝ အလင်း၊ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ကြည့်တာမျိုး လုပ်ပေးပါ။ ၇။ ရေများများ သောက်ပေးပါ ရေများများ သောက်ပေးခြင်းဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွက်သာမက ကိုယ့်မျက်လုံးကိုပါ ရေဓာတ် ဖြည့်ပေးရာရောက်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တစ်နေ့ကို အနည်းဆုံး ရေ ၃လီတာခန့် သောက်ပေးဖို့ မမေ့နဲ့နော်။ အလုပ်များလို့ဆိုပြီး ရေမသောက်ဘဲ မေ့နေတာမျိုး မဖြစ်ရလေအောင် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အမြဲသတိပေးပါ။ တခြား အစာအာဟာရ အနေနဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ အသီးအနှံ၊ ငါး၊ အစေ့အဆန်တွေကိုလည်း စားပေးနိုင်ပါတယ်။ အပေါ်မှာ ပြောထားခဲ့တဲ့ အချက်တွေကို သေချာလိုက်လုပ်ပေးခြင်းဖြင့် ကွန်ပျူတာအကြည့်များခြင်းကြောင့် ကြုံလာနိုင်တဲ့ မျက်လုံး ပြဿနာတွေကို အနည်းငယ်တော့ လျော့သွားစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မျက်စိဆရာဝန်နဲ့လည်း ၆လ သို့မဟုတ် တစ်နှစ်တစ်ကြိမ်ခန့် သွားပြပြီး ကိုယ့်မျက်လုံး အခြေအနေကို စစ်ဆေးကြည့်ဖို့လည်း မမေ့ပါနဲ့နော်။
အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ခြင်းဟာ ဘဝမှာ စိတ်ဖိစီးမှုအဖြစ်ရဆုံးအတွေ့အကြုံတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အလုပ်ကိုဆုံးရှုံးရခြင်းကြောင့် ဝင်ငွေတစ်ခုတည်းသာမကပဲ စိတ်ခံစားမှုအခြေအနေ၊ လူမှုဆက်ဆံရေးနဲ့စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးအားလုံးကိုထိခိုက်စေပါတယ်။ မရေရာတဲ့ အနာဂတ်အတွက် စဉ်းစားနေရခြင်းက စိတ်ဖိစီးမှုတွေ၊စိတ်အလိုမကျမှုတွေ၊စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သင်သိထားရမှာက ခုလိုခံစားနေရတာ သင်တစ်ယောက်တည်းမဟုတ်ဘူးဆိုတာကိုပါ။ ဒီလိုအလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ခြင်းကနေရလာတဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုတွေ၊ မထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့အခြေအနေတွေနဲ့ မရေရာတဲ့အနာဂတ်တွေကို ဘယ်လိုမျိုး ကောင်းကောင်းရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းမလဲဆိုတာကို ပြောပြပေးချင်ပါတယ်။ (၁) ဆုံးရှုံးခြင်းအတွက် သင့်ကိုယ်သင် ဝမ်းနည်းခွင့်ပေးပါ ဝမ်းနည်းခြင်းဟာ ဆုံးရှုံးခြင်းအတွက် သဘာဝကျတဲ့တုံ့ပြန်မှုပါ။ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ဝင်ငွေဆုံးရှုံးတာအပြင် ကိုယ့်ရဲ့သက်မွေးဝမ်းကျောင်းဆိုင်ရာအထူးပြုဂုဏ်ပုဒ်၊ ကိုယ်တန်ဖိုးထားရတဲ့စံချိန်စံနှုန်းနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယုံကြည်မှုတွေ၊ နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေ၊ ရည်မှန်းချက်အပြည့်နဲ့လုပ်ဆောင်မှုတွေ၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေနဲ့ဆက်ဆံရေးတွေ၊ မိသားစုလုံခြုံမှုတွေပါ ပါဝင်နေပါတယ်။ ဒီဆုံးရှုံးမှုကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုထိခိုက်နာကျင်စေတဲ့နည်းလမ်းနဲ့ဖြေရှင်းမလား။ မထိခိုက်စေတဲ့နည်းလမ်းနဲ ့ဖြေရှင်းမလားရွေးချယ်လို့ရပါတယ်။ အရက်အများကြီးသောက်လိုက်တာတို့၊ အသင့်စားအစားအသောက်တွေ အများကြီးစားလိုက်တာတို့က တခဏတော့ စိတ်သက်သာရာရပေမယ့် ရေရှည်မှာတော့ ကျန်းမာရေးကို ဆိုးရွားစေနိုင်ပါတယ်။ သင်ခံစားရတာကို လက်ခံအသိအမှတ်ပြုပြီး အောက်ပါအချက်တွေကိုလုပ်ဆောင်ကြည့်ခြင်းဖြင့် ဆုံးရှုံးရတဲ့အခြေအနေကို ကောင်းကောင်းကျော်လွှားနိုင်ဖို့အထောက်အကူဖြစ်မှာပါ။ (၂) သင့်ကို ဆက်လက်သန်မာစေနိုင်မယ့် သူတွေဆီသွားပါ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်နေချိန်မှာ မိသားစု၊မိတ်ဆွေတွေနဲ့ပြောဆိုဆက်ဆံဖို့ရှက်ရွံ့တတ်ကြပါတယ်။ လူမှုဆက်ဆံရေးဟာ စိတ်ဖိစီးမှုကိုလျှော့ချပေးနိုင်တဲ့ သဘာဝဆေးနည်းဖြစ်ပါတယ်။ စိတ်ခံစားချက်ကို တည်ငြိမ်စေဖို့ သင့်ကိုကောင်းကောင်းနားထောင်ပေးမယ့်သူနဲ့ တွေ့ဆုံရတာလောက်ကောင်းတဲ့အရာမရှိပါဘူး။ သင်ယုံကြည်ရတဲ့သူ၊သင့်ကို ကောင်းကောင်းနားထောင်ပေးတဲ့သူတွေဆီမှာ ရင်ဖွင့်ပြောဆိုတဲ့အခါ လက်ရှိအခြေအနေကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့စိတ်ခံစားမှုတွေကို ပိုမိုထိန်းချုပ်လာနိုင်တဲ့အပြင် နောက်ထပ်ပိုကောင်းတဲ့အခွင့်အရေးတွေလည်း ပေါ်လာနိုင်မလားဆိုတာ မပြောနိုင်ပါဘူး။ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်သွားလို ့လုပ်ငန်းခွင်ထဲက ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတွေဆုံးရှုံးရပေမယ့်လည်း အသစ်သောပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတွေကို တည်ဆောက်လို့ရပါတယ်။ သင်နဲ့ဝါသနာတူတဲ့မိတ်ဆွေသစ်တွေနဲ့သင်တန်းအတူတူတက်တာ၊ အားကစားအတူတူလုပ်တာ၊အသင်းအဖွဲ ့တွေမှာပါဝင်တာနဲ့လူမှုရေးလုပ်ငန်းတွေလုပ်တာတွေ လုပ်ကြည့်ပါ။ လူမှုဆက်ဆံရေးနယ်ပယ်ချဲ ့ထွင်ခြင်းက စိတ်ဖိစီးမှုကိုလျှော့ချပေးတာသာမက အလုပ်အကိုင်အသစ်ရှာဖွေဖို့ကိုလည်း အထောက်အကူဖြစ်စေပါတယ်။ (၃) မိသားစုရဲ့ကူညီထောက်ပံ့မှုကိုရယူပါ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ခြင်းဟာ မိသားစုတစ်စုလုံးအပေါ်မှာ သက်ရောက်မှုရှိတာကြောင့် ဒီပြဿနာကို တစ်ယောက်တည်းတာဝန်မခံသင့်ပါဘူး။ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်တာကို လျှို့ဝှက်ထားမယ်ဆိုရင် အခြေအနေကို ပိုဆိုးစေပါလိမ့်မယ်။ မိသားစုဝင်တွေရဲ့အားပေးမှုက ခက်ခဲနေချိန်မှာ သင့်ကို ဆက်လက်ရှင်သန်စေဖို့အထောက်အကူဖြစ်ပါတယ်။ သင့်ကိုချစ်ခင်ဂရုစိုက်သူတွေကို ခံစားချက်တွေရင်ဖွင့်တိုင်ပင်ပါ။ မိသားစုအပန်းဖြေတဲ့အချိန်ထားရှိပြီး အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်တဲ့ဒုက္ခတွေကို မေ့ထားပေးပါ။ ဒီလိုလုပ်ခြင်းက မိသားစုတစ်ခုလုံးကို အကောင်းမြင်စိတ်နဲ့ ရှေ့ဆက်ဖို့အထောက်အကူပြုပါတယ်။ (၄) သင့်ရဲ့ဖြစ်တည်မှုကို အခြားနည်းလမ်းတွေနဲ ့သတ်မှတ်ပါ အလုပ်ရှိနေစဉ်တုန်းမှာ ကိုယ့်ရဲ့ဖြစ်တည်မှုကို ရာထူးတွေနဲ့သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။ အလုပ်မရှိတော့ရင်တော့ ဒါတွေမရှိတော့ဘူးလို့ခံစားရမှာပါ။ အရေးကြီးတာက အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ခြင်းက သင့်ရဲ့ဖြစ်တည်မှုကိုသတ်မှတ်နိုင်တာမဟုတ်ဘူးဆိုတာကိုပါ။ သင့်ရဲ့ဖြစ်တည်မှုကို သတ်မှတ်တာဟာ သင့်အပေါ်မှာပဲမူတည်ပါတယ်။ အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ ဝါသနာတွေလုပ်ဆောင်ပါ။ စိတ်တူကိုယ်တူမိတ်ဆွေတွေနဲ့မိတ်ဆွေဖွဲ့ပြီး သင်တန်းတက်တာ၊ပရဟိတလုပ်တာတွေလုပ်ဆောင်ပါ။ သဘာဝတရားကို အချိန်ပေးကြည့်ရှုရင်း အပင်စိုက်တာ၊ တောင်တက်တာ၊ခရီးသွားတာ၊လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာတွေလည်း လုပ်ဆောင်ပါ။ စေတနာ့ဝန်ထမ်းလုပ်ရင်း သူတပါးကို ကူညီပေးခြင်းအားဖြင့်လည်း လုပ်ငန်းအတွေ့အကြုံ၊ လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့အားပေးမှုတွေနဲ့အဆက်အသွယ်တွေ၊အခွင့်အလမ်းတွေရရှိစေမှာပါ။ (၅) ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂရုစိုက်ပါ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ခြင်းရဲ့စိတ်ဖိစီးမှုက ကိုယ်နဲ့စိတ်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်တာကြောင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုဂရုစိုက်ဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ တနေကုန် အလုပ်အသစ်ရှာနေတာနဲ့ပဲ အချိန်မကုန်ဆုံးပဲနဲ့ ကိုယ့်အတွက် စိတ်အပန်းဖြေဖို ့အချိန်၊အနားယူဖို့အချိန်တွေထားရှိပေးပါ။ စိတ်ရောကိုယ်ပါလန်းဆန်းနေတဲ့အချိန်မှာ အလုပ်သစ်ရှာတာက ပိုပြီး အကျိုးရှိပါလိမ့်မယ်။ တညကို ၇-၈နာရီကြားအိပ်စက်ခြင်းက စိတ်ဖိစီးမှုကို ကောင်းစွာထိန်းချုပ်နိုင်စေပြီး အလုပ်သစ်ရှာဖွေရာမှာ အာရုံစူးစိုက်နိုင်မှုကို ထိန်းသိမ်းဖို့အထောက်အကူဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ကိုယ်နဲ့စိတ်ကိုဖြေလျှော့ပေးတဲ့လေ့ကျင့်ခန်းတွေဖြစ်တဲ့ အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်းတွေ၊တရားထိုင်တာနဲ ့ယောဂလေ့ကျင့်ခန်းတွေဟာလည်း စိတ်ဖိစီးမှုအတွက် အစွမ်းရှိတဲ့ဖြေဆေးကောင်းတွေဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂရုစိုက်တဲ့နေရာမှာအစားအသောက်ပိုင်းဆိုင်ရာကလည်း အရေးကြီးတဲ့အခန်းကဏ္ဍကပါဝင်ပါတယ်။ သကြားနဲ့ပြုပြင်ဖန်တီးထားတဲ့အသင့်စား အစားအသောက်တွေတတ်နိုင်သမျှ လျှော့စားပါ။ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်များတဲ့အစားအသောက်တွေက စိတ်ခံစားမှုနဲ့စွမ်းအင်တွေကို ကျဆင်းစေနိုင်ပါတယ်။ ကဖင်းနဲ့ဓာတုဗေဒထိန်းသိမ်းမှုပစ္စည်းတွေပါဝင်တဲ့ အစားအစာတွေဟာလည်း စိတ်ခံစားမှုအပေါ် ဆိုးဝါးတဲ့သက်ရောက်မှုရှိပါတယ်။ အဲဒီအစား သဘာဝအစားအစာတွေကို ဦးစားပေးစားသုံးပါ။ နီကိုတင်းဓာတ်ဟာ စိတ်ဖိစီးမှုနဲ့စိုးရိမ်ပူပန်စိတ်ကို ပိုကြီးထွားစေတာကြောင့် ဆေးလိပ်သောက်တာကို ရှောင်ကြဉ်သင့်ပါတယ်။ အရက်သောက်တာဟာလည်း စိတ်ပူပန်မှုကို ယာယီလျှော့ချပေးနိုင်ပေမယ့် အလွန်အကျွံသောက်ရင်တော့ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကို ပိုဆိုးစေမှာဖြစ်ပါတယ်။ (၆) သင့်ရဲ့စွမ်းအင်တွေကို ထိန်းသိမ်းပေးဖို ့အကောင်းမြင်စိတ်ကို ဆက်လက်ထားရှိပါ နေ့စဉ်ပုံမှန်လုပ်နေကျလုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို ဆက်လုပ်ပါ အလုပ်မရှိတော့တဲ့အခါ အလွယ်တကူပဲ တက်ကြွမှုတွေပျောက်ဆုံးသွားတတ်ပါတယ်။ အလုပ်သစ်ရှာဖွေတာကို အလုပ်လုပ်စဉ်ကလိုပဲ စတဲ့အချိန်နဲ့ဆုံးတဲ့အချိန်သတ်မှတ်ထားပါ။ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာတွေ၊ အင်တာနက်အသုံးပြုတာတွေကိုလည်း ဒီလိုပဲ အချိန်ဇယားဆွဲပါ။ အချိန်ဇယားသတ်မှတ်ပြီးလုပ်ဆောင်ခြင်းက ပိုပြီးအကျိုးရှိစေပြီး ရလဒ်တွေလည်းထွက်ပေါ်စေပါတယ်။ (၇)သင်ထိန်းချုပ်လို့ ရနိုင်တဲ့အရာတွေအပေါ်မှာပဲ အာရုံစိုက်ပါ အလုပ်ရှင်က ပြန်ခေါ်မှာတို့၊အလုပ်သစ်ခန် ့မှာတို့ဆိုတာက သင်ထိန်းချုပ်လို့ရတဲ့အရာတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ အဲဒီအရာတွေအပေါ်မှာ သင့်ရဲ ့တန်ဖိုးရှိတဲ့စွမ်းအင်တွေကို ဖြုန်းတီးပစ်မယ့်အစား အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်နေတဲ့ကာလမှာ အသစ်သော skillတွေသင်ယူတာ၊ အလုပ်လျှောက်ရာမှာ အသုံးဝင်တဲ့ cover letterနဲ့resumeရေးနည်းတွေလေ့လာတာ၊ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးနယ်ပယ်တိုးချဲ့တာတွေဖက်ကို အာရုံစိုက်လုပ်ဆောင်သင့်ပါတယ်။
သင်သေသွားပြီးတဲ့အခါမှာ သင့်အတွက် အသုံးမဝင်တော့မယ့် ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းတွေက အခြားအသက်ပေါင်းများစွာနဲ့ ဘဝတွေကို အကျိုးပြုနိုင်တယ်ဆိုတာ သိပါသလား? အဲ့ဒါကြောင့် သင့်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်း တွေကို လိုအပ်တဲ့ သူတွေဆီကို လှူဒါန်းခြင်းက အရမ်းကို အကျိုးရှိပြီး မွန်မြတ်တဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုလှူဒါန်းမှူမျိုးနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး တစ်ချို့ သိချင်တာလေးတွေ ရှိနေတဲ့အခါ၊ ဘယ်လိုတွေဆောင်ရွက်တယ် ဆိုတာမျိုးကို အကျွမ်းတဝင်မရှိတဲ့အခါ လှူဖို့ နှောင့်နှေးနေကြတာလေးတွေ ရှိကြပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့်လည်း ကျွန်မ ဒီဆောင်းပါးလေးကိုရေးဖို့ စဉ်းစားမိတာပါ။ ဒါ့အပြင် ဒီသေဆုံးပြီးခန္ဓာကိုယ်လှူဒါန်းခြင်းက ဘယ်လိုတွေအကျိုးပြုနိုင်တယ်ဆိုတာလေးကို ပိုပြီး လေးလေးနက်နက် သတိထားမိအောင်လည်း ရည်ရွယ်ပါတယ်။ (၁) ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ ဘယ်အစိတ်အပိုင်းတွေကို လှူလို့ရလဲပေါ့။ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံး (သို့) ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ဘယ်အစိတ်အပိုင်းမဆို ဥပမာ- ကိုယ်တွင်းကလီစာ ( နှလုံး၊ ကျောက်ကပ်၊ အသည်း ) စတာတွေအပြင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ မျက်ကြည်လွှာကိုလည်း လှူလို့ရပါတယ်။ (၂) သင့်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွေကို ပေးလှူပြီး ဘယ်လိုတွေအကျိုးပြုနိုင်မလဲ။ ၁။ သေဆုံးသွားတဲ့အခါ ဒီခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်း တွေက သင့်အတွက် တန်ဖိုးမရှိတော့ပေမယ့် လိုအပ်နေတဲ့ သူတွေရဲ့ အသက်များစွာကို ကယ်တင်နိုင်ပါတယ်။ ၂။ အခြားသူတစ်ယောက်ရဲ့ လုပ်ငန်းမလုပ်ဆောင်နိုင်တော့တဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းတွေကိုလည်း ပြန်လည်ရှင်သန်လာစေနိုင်တဲ့အတွက် သူတို့ရဲ့ဘဝတွေကို ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေနိုင်အောင် လုပ်ဆောင်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ၃။ ဒါ့အပြင် ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို ဆေးတက္ကသိုလ်တွေရဲ့ ခန္ဓာဗေဒဌာနမှာ လှူဒါန်းမယ်ဆိုရင်တော့ နောင်တစ်ချိန်မှာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကို စောင့်ရှောက်ပေးနိုင်မယ့် ဆရာဝန်လောင်းလေးတွေရဲ့ ပညာရေးကို သေသေချာချာလေ့လာခွင့်ရအောင် အထောက်အပံ့ပေးနိုင်တဲ့အတွက် တကယ်ကို အကျိုးရှိပါတယ်။ ၄။ မျက်ကြည်လွှာ လှူမယ်ဆိုရင်လည်း အခြားသူရဲ့ အင်မတန်မှ အရေးကြီးလှတဲ့ အမြင်အာရုံကို ပေးစွမ်းနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်မတို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း အမြင်အာရုံချို့တဲ့ နေသူတွေ အများကြီးက မျက်ကြည်လွှာအစားထိုးကုသမှုတွေကို လိုအပ်လျက်ရှိပါတယ်။ (၃) ဘယ်လိုလူတွေ လှူလို့ရလဲ။ တစ်ချို့ကတော့ ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းတွေကို ကိုယ့်မှာ ရောဂါရှိလို့ မလှူရဘူးဆိုပြီး အထင်မှားနေတာမျိုး ရှိကြပါတယ်။ အမှန်တကယ်တော့ ကိုယ်သေဆုံးချိန်မှာ ဘယ် အစိတ်အပိုင်းက လှူလို့ရတယ်ဆိုတာမျိုးကို ဆရာဝန်နဲ့ ကျွမ်းကျင်တဲ့တာဝန်ရှိသူတွေက ဆုံးဖြတ်ပေးမှာပါ။ HIV,TB, အသည်းရောင်အသားဝါ B ပိုး၊ C ပိုးရှိတဲ့ သူတွေနဲ့ အခြားကူးစက်နိုင်တဲ့ရောဂါ မရှိဘူးဆိုရင်တော့ မျက်ကြည်လွှာပါ လှူဒါန်းနိုင်ပါတယ်။ အသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီးသူတိုင်း ကိုယ်တိုင် စာရင်းသွင်းပြီး လှူဒါန်းထားနိုင်ပါတယ်။ (၄) ဘယ်မှာ လှူဒါန်းနိုင်သလဲ။ မျက်ကြည်လွှာကိုတော့ ရန်ကုန် နှင့် မန္တလေးရှိ မျက်စိဆေးရုံကြီး ၊ခန္ဓာကိုယ်ကိုတော့ သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရဆေးရုံ၊ ဆေးတက္ကသိုလ် ၁၊ ဆေးတက္ကသိုလ်၂ တို့မှာ လှူဒါန်းနိုင်ပါတယ်။ (၅) ဒါဆို ခန္ဓာကိုယ်လှူဒါန်းထားသူ ကွယ်လွန်တဲ့အခါ ဘယ်လိုဆက်ပြီး ကူညီဆောင်ရွက်ကြမလဲ။ မိမိခန္ဓာကိုယ်ကို လှူဒါန်းထားတဲ့သူတစ်ယောက် သေဆုံးသွားတဲ့အခါ ထိုသူသေဆုံးတဲ့ ဆေးရုံ (သို့) ဆေးခန်း တာဝန်ရှိသူမှ (သို့) မိသားစုဝင်တစ်ယောက်မှ အနီးဆုံးခန္ဓာကိုယ်လက်ခံနေရာကို ချက်ချင်း အကြောင်းကြားပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ခန္ဓာဗေဒဌာနကို လှူဒါန်ထားသူများကလည်း ကိုယ်လှူဒါန်းထားတဲ့ နေရာများကို အမြန်ဆုံးဆက်သွယ်ပေးရမှာပါ။ မျက်ကြည်လွှာလှူထားတယ်ဆိုရင်တော့ မျက်ကြည်လွှာလှူထားတဲ့ လက်ခံဌာနကို သေဆုံးပြီး ၄နာရီ အတွင်း ဆက်သွယ်ပေးဖို့ ကူညီပေးကြရမှာပါ။ လက်ခံဌာနက တာဝန်ရှိသူတွေက ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းကို လက်ခံယူပြီး လိုအပ်တာတွေကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတချို့သာ လှူဒါန်းထားပါက လှူဒါန်းသော အစိတ်အပိုင်းကိုသာ ထုတ်ယူ၊ ပုံမပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းပေးပြီး မိသားစုဝင်များမှ အလိုရှိပါက ပြန်လည်သယ်ဆောင်ပြီး ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်ပါတယ်။ မလွဲမသေ ပုပ်သိုးပျက်စီးသွားမယ့် ခန္ဓာကိုယ်ကြီးကို လိုအပ်တဲ့ နေရာတွေမှာ လှူဒါန်းပြီး အသက်ပေါင်းများစွာ၊ ဘဝပေါင်းများစွာကို ကယ်တင်ပေးနိုင်တာမလို့ မွန်မြတ်တဲ့အလုပ် ဖြစ်တာကြောင့် လှူဒါန်းရန် စဉ်းစားကြည့်ကြဖို့ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
Braces လို့ပြောလိုက်တာနဲ့စာကြမ်းပိုး လေးလုံးလေးတွေရယ် အပေါင်းအသင်းမဆံ့တဲ့ အူကြောင်ကြောင်ကောင်လေး ဒါမှမဟုတ် ကောင်မလေးတစ်ယောက်ကို မျက်လုံးထဲပြေးမြင်ကြပါလိမ့်မယ်။ ဒါဟာ ဟိုးအရင်တုန်းကတော့ ဟုတ်ကောင်းဟုတ်ပါလိမ့်မယ်။ ဒီဖက်ခေတ်မှာတော့ အရွယ်ရောက်ပြီးသူတွေဟာလည်း ဒီ Braces တွေကို တပ်လာကြပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အလျင်အမြန်ကြီးထွားလာတဲ့ ခေတ်ရေစီးကြောင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အရွယ်ရောက်ပြီးသူတွေလည်း Braces တပ်တဲ့အကြောင်းနဲ့ဒီလိုမျိုးတပ်သင့်မတပ်သင့်သိရှိစေနိုင်ဖို့အတွက် ဒီဆောင်းပါးလေးကို ဖတ်ကြည့်လိုက်ပါဦး။ အရွယ်ရောက်ပြီးသူတွေ ဘာလို့များ Braces တပ်ကြတာလဲ လူတွေ တဖြည်းဖြည်းနဲ့အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ သွားတွေဟာလည်း အသက်ကြီးလာပါတယ်။ ဒီလိုအသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ ထိခိုက်ဒါဏ်ရာရမှုတွေ၊ ရေခဲတုံးကိုက်တာလိုမျိုး မကောင်းတဲ့အလေ့အထတွေ၊ လျှာနဲ့ထိုးထိုးနေတတ်တာတွေ ဒါမှမဟုတ် သူ့အလိုလို ဖြစ်လာတာတွေ စတဲ့အကြောင်းရင်းတွေကြောင့် သွားတွေဟာ ကျိုးတာ၊ ပဲ့တာ၊ ရွဲ့တာ၊ ထပ်တာတွေ ဖြစ်ပေါ်လာတတ်ပါတယ်။ သွားထပ်တာမျိုးဖြစ်တဲ့အခါမှာ ပုံမှန်အတိုင်း နေသားတကျ ဖြစ်နေစေဖို့အတွက် Braces တွေကို အသုံးပြုဖို့လိုအပ်လာပါတယ်။ လူအများအပြားဟာ ငယ်စဉ်ကတည်းက သွားတွေတစ်ချောင်းပေါ် တစ်ချောင်း ထပ်ပြီးပေါက်နေတာမျိုး ဖြစ်လေ့ရှိကြပေမယ့် အဲ့ဒီအချိန်တုန်းက မိဘက မတတ်နိုင်တဲ့အတွက် Braces တွေကို မတပ်ခဲ့ရပါဘူး။ အရွယ်ရောက်လာလို့ အလုပ်လုပ်ပြီ၊ ပိုက်ဆံရှာနိုင်ပြီဆိုတဲ့အချိန်မှာ ထပ်နေတဲ့သွားလေးတွေကို ပြုပြင်ချင်စိတ်ပေါ်လာလေ့ရှိကြပါတယ်။ ပိုကောင်းတဲ့ ပိုလှတဲ့အပြုံးလေး ဒါမှမဟုတ် အလုပ်အကိုင်အသစ်အတွက်ပေါ့။ ကိုယ့်သွားရဲ့ အခြေအနေပေါ်မူတည်ပြီး လပိုင်းလောက်ပဲ တပ်ဖို့ လိုတဲ့သူတွေ ရှိသလို နှစ်နဲ့ချီအောင် တပ်ရတဲ့ သူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ အစပိုင်းမှာတော့ ပါးစပ်ထဲ နေရထိုင်ရခက်သလို ခံစားရနိုင်ပေမယ့် နောက်ပိုင်း အသားကျသွားရင် အဆင်ပြေသွားမှာပါ။ ဆိုတော့ သွားထိန်းကိရိယာတပ်ရင် ဘာတွေ ကောင်းသွားမလဲ ဘာတွေရှောင်ရမလဲဆိုတာ သိချင်နေကြလိမ့်မယ်ထင်ပါတယ်။ ပိုက်ဆံတွေအကုန်ခံရကျိုးနပ်အောင် Braces တပ်ခြင်းက ခံတွင်းကျန်းမာရေးအတွက်လည်း အကျိုးကျေးဇူးများစွာ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ သွားထိန်းကိရိယာ (Braces) တပ်ပေးမယ်ဆိုရင် ၁။ သွားဖုံးရောဂါတွေကို ကာကွယ်ပေးနိုင်တယ်။ ကိုယ့်သွားနဲ့ သွားဖုံးကို သေချာဂရုစိုက်ပြီး မသန့်ရှင်းပေးနိုင်ရင် သွားဖုံးရောဂါတွေ ဖြစ်လာဖို့ဆိုတာ အနှေးနဲ့ အမြန်ပါပဲ။ သွားထိန်းကိရိယာ တပ်လိုက်တဲ့အခါ သွားတွေကို ညီညာဖြောင့်တန်းသွားစေလို့ သွားတိုက်တဲ့အခါ၊ သွားပွတ်ကြိုး အသုံးပြုရတာ ပိုပြီး လွယ်ကူသွားပါတယ်။ ဒီတော့ ခံတွင်းနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ရောဂါတွေကိုလည်း မဖြစ်လာအောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်တာပေါ့။ ၂။ သွားမပျက်စီးစေဖို့ ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ သွားမညီတဲ့အခါ စားလိုက်တဲ့ အစားအစာတွေက သွားကြားထဲ ပိုပြီး ညှပ်တတ်ပါတယ်။ စားကြွင်းစားကျန်တွေကို မဖယ်ရှားတဲ့အခါ ဘက်တီးရီးယားပိုးတွေ ပေါက်ဖွားလာမယ်။ တဖြည်းဖြည်း သွားပိုးစားလာပြီး နောက်ပိုင်းမှာ လုံး၀ ဆွေးမြေ့ပျက်စီးသွားတဲ့အထိ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒီလို ပြဿနာတွေ မဖြစ်စေဖို့ သွားထိန်းကိရိယာက ထိရောက်စွာ ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ၃။ အစာကြေလွယ်စေတယ်။ သွားဟာ ညီညာဖြောင့်တန်းမနေရင် စားလိုက်တဲ့ အစားအစာကို သေချာကြေညက်အောင် ဝါးစားရခက်စေပါတယ်။ အစာကို သေချာမဝါးနိုင်ဘဲ မြိုချလိုက်တဲ့အခါ အစာအိမ်ကလည်း အစာချေဖျက်ဖို့ အလုပ်ပိုလုပ်ရတော့တာပေါ့။ သွားထိန်းကိရိယာတပ်ပြီး သွားကို ညီနေအောင် ညှိပေးလိုက်တဲ့အခါ အစာလည်း ဝါးရလွယ်ကူသွားမယ်။ အစာအိမ်လည်း ကောင်းကောင်း အစာချေဖျက်ပေးနိုင်တော့ အစာကြေလွယ်စေနိုင်ပါတယ်။ ၄။ သွားကျိုးပဲ့တာမျိုး မဖြစ်စေဖို့လည်း ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ အားကစားလုပ်နေရင်း၊ ဆော့ကစားနေရင်း ချော်လိမ့်ကျပြီး မာလွန်းတဲ့အရာတစ်ခုခုနဲ့ သွားကို မတော်တဆထိခိုက်တဲ့ ပြဿနာတွေဟာ အဖြစ်များပါတယ်။ သွားထိန်းကိရိယာဟာ သွားကို ညီညာဖြောင့်တန်းပေးရုံသက်သက်မဟုတ်ဘဲ ပြင်ပအရာဝတ္ထုတွေကြောင့် သွားကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိခိုက်မိတဲ့အခါ မကျိုးပဲ့သွားစေဖို့ ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ၅။ မိမိကိုယ်ကိုယ် ယုံကြည်မှုတိုးလာစေတယ်။ ဘယ်သူမဆို ရယ်ပြုံးလိုက်တဲ့အခါတိုင်း ပုလဲသွယ်သွားလေးတွေ ညီညာဖြောင့်တန်းနေတာမျိုးပဲ လိုချင်ကြမှာပါ။ သွားထိန်းကိရိယာကို အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုထိ တပ်ပေးပြီး သွားညီအောင် ညှိပေးလိုက်ရင် မြင်သူငေးရလောက်တဲ့ အပြုံးမျိုး ပိုင်ဆိုင်နိုင်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ယုံကြည်မှုရှိလာမှာ အသေအချာပါပဲ။ သွားထိန်းကိရိယာ (Braces) မယ်ဆို ဘာတွေရှောင်ရမလဲ? သင့်အနေနဲ့ တပ်ဖို့ စဉ်းစားထားတယ်ဆိုရင်တော့ လိုက်နာဆောင်ရွက်စရာတွေ အများကြီးရှိနေပါတယ်။ သင့်မှာ လောလောဆယ်သွားဖုံး ဒါမှမဟုတ် သွားနဲ့ပတ်သက်တဲ့ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်နေတယ်ဆိုရင် Braces မတပ်ခင် အဆိုပါရောဂါကို အရင်ကုရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ သင့်သွား ဒါမှမဟုတ် သွားဖုံးတွေအနေနှဲ့ Braces ကို ကာလကြာမြင့်စွာတပ်ထားတာကို ခံနိုင်ရည်ရှိပါစေ။ အစားအသောက်ကိုလည်း ဆင်ခြင်ဖို့လိုအပ်မှာဖြစ်ပြီး စေးကပ်တဲ့၊ မာတဲ့အစာတွေမှန်သမျှ ဘာမှမစားရပါဘူး။ စတီးကြိုးကို ပြတ်သွားစေနိုင်တဲ့အတွက် ရေခဲတုံးဝါးစားတာမျိုးတောင် မလုပ်ရပါဘူး။ Braces တပ်ထားရင် သွားတိုက်တဲ့အခါ ဒါမှမဟုတ် သွားကိုကြိုးနဲ့ရှင်းတာမျိုးတွေလုပ်တဲ့အခါ ပိုပြီးလက်ဝင်တဲ့အတွက် ဒါတွေလုပ်ဖို့အချိန်ကိုပိုပေးထားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ သွားပေါ်မှာ ဘာမှကပ်တင်ပြီး ကျန်မနေစေရပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီလိုမျိုးကျန်နေခဲ့ရင် သွားကိုရော စတီးကြိုးကိုပါ ထိခိုက်စေလို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သွားဆရာဝန်နဲ့မှန်မှန်ပြဖို့ကြိုတင်ပြီးအစီအစဉ်ဆွဲပါ။ တစ်လတခါပုံမှန်ပြဖို့ (လိုအပ်ရင် တစ်ပတ်တခါ ပြဖို့) အချိန်မရရအောင်ယူပါ။ သင့်အနေနဲ့ဘယ်လောက်ပဲအလုပ်များနေပါစေ၊ သွားမှာစတီးကြိုးတပ်ထားစဉ်ကာလတစ်လျှောက်လုံး သွားဆရာဝန်ခေါ်တဲ့ရက်ချိန်းတိုင်းကို မပျက်မကွက်ဘဲမှ န်မှန်သွားရောက်ရပါမယ်။ သင့်အခြေအနေနဲ့လိုအပ်ချက်တွေအပေါ်မူတည်ပြီး သွားဆရာဝန်အနေနဲ့အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းကို ရွေးချယ်ပေးပါလိမ့်မယ်။ သွားထိန်းကိရိယာ တပ်သည်ဖြစ်စေ၊ မတပ်သည်ဖြစ်စေ သွားကို မနက်တစ်ကြိမ်၊ ညတစ်ကြိမ် နည်းစနစ်မှန်ကန်စွာ တိုက်ပေးရမယ်။ သွားပွတ်ကြိုးကို အသုံးပြုပြီး သွားကြားထဲမှာ ရှိနေတဲ့ စားကြွင်းစားကျန်တွေကို ဖယ်ရှားပေးရမယ်။ လျှာကိုလည်း ပလတ်စတစ်လျှာခြစ်တံနဲ့ တစ်နေ့ တစ်ကြိမ် ခြစ်ထုတ်ပေးမယ်။ သွားဆရာဝန်ဆီ တစ်နှစ်ကို အနည်းဆုံး ၂ကြိမ် ပြသပေးမယ်ဆိုရင် သွားနဲ့ ခံတွင်းပြဿနာတွေ ကင်းဝေးပြီး ဖြူစင်လှပတဲ့ အပြုံးလေးတွေ ပိုင်ဆိုင်ရမှာ အသေအချာပါပဲ။
တကယ်တော့ အသည်းရောင် အသားဝါရောဂါဟာ virus ကြောင့်ဖြစ်စေတတ်တာဖြစ်ပြီးတော့ A, B, C, D, E ဆိုပြီး ပိုး ၅ မျိုးကြောင့်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ သူတို့အကုန်လုံးက အသည်းရောင် ရောဂါဖြစ်စေတာချင်းတူပေမယ့် ရောဂါပြန့်နှံပုံ၊ ပြင်းထန်ပုံ၊ ပထဝီအနေအထားအရ ရှိတတ်တဲ့ရောဂါပိုးအမျိုးအစားနဲ့ ကာကွယ်ပုံကာကွယ်နည်းတွေက မတူတော့ဘဲ ကွဲပြားခြားနားသွားကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အများစုဟာခဏပဲရောဂါခံစားစေရတတ်ပြီး နာတာရှည်ရောဂါအနေနဲ့အသည်းခြောက်တာကစလို အသည်းကင်ဆာအထိပြင်းပြင်းထန်ထန်ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ပိုးတွေကတော့ လူတော်တော်များများအကျွမ်းတဝင်ရှိတဲ့ B ပိုးနဲ့ C ပိုးတိုပဲဖြစ်ပါတယ်။ အသည်းရောင် အသားဝါပိုးတွေကူးစက်ခံရပြီဆို ဘာတွေ ခံစားရတတ်လဲ? --------------------------- အသည်းရောင် အသားဝါပိုးတွေကူးစက်ခံရတဲ့လူအများအပြားမှာ ဘာရောဂါလက္ခဏာမှမပြတဲ့သူတွေရှိသလို ရောဂါလက္ခဏာအနည်းငယ်ပဲပြတဲ့လူနာတွေကိုလဲ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ပိုး ၅ မျိုးလုံးကတော့ ရောဂါလက္ခဏာပြင်းထန်တဲ့အထိဖြစ်စေနိုင်တာကိုလဲ သတိပြုရမှာပါ။ အသည်းရောင်အသားဝါ A ပိုး၊ B ပိုး နဲ့ C ပိုးကူးစက်ခံစားနေရတဲ့လူနာတွေမှာ ကိုယ်အပူချိန်တက်တာ၊ အစာစားချင်စိတ်ပျောက်လာတာ၊ တချို့ဆေးလိပ်စွဲနေတဲ့လူနာတွေတောင် ဆေးလိပ်ပါမသောက်ချင်လောက်အောင် ခံတွင်းပျက်တာ၊ ဝမ်းလျှောဝမ်းပျက်တာ၊ ဗိုက်အောင့်တာ၊ ဆီးအရောင်ရင့်ရင့်သွားတာနဲ့ အသားအရောင်နှင့်မျက်တွင်းသားဝါလာတာမျိုးစတဲ့ရောဂါလက္ခဏာတွေ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။ ဒီထဲမှာမှအချိုလူနာတွေက နာတာရှည်အသည်းရောင်အသားဝါရောဂါခံစားရပြီး အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ အသည်းခြောက်တာကနေတဆင့် အသည်းကင်ဆာအထိပါခံစားစေနိုင်ပါတယ်။ အသည်းရောင်အသားဝါ D ပိုးကတော့ B ပိုးကူးစက်ခံထားရတဲ့လူနာတွေမှာသာ တွေ့ရှိရတတ်ပါတယ်။ အသည်းယောင်အသားဝါ B ပိုးရော D ပိုးပါကူးစက်ခံနေရတဲ့လူနာများမှာတော့ ပိုမိုပြင်းထန်တဲ့ရောဂါဝေဒနာတွေခံစားရမှာဖြစ်ပြီးတော့ အသည်းခြောက်နိုင်ခြေပိုများနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် D ပိုးကတော့ B ပိုးနဲ့ C ပိုးလိုမျိုး နာတာရှည်ဖြစ်စေတာမျိုးရှားပါးပါတယ်။ အသည်းရောင် အသားဝါ E ပိုးကတော့ ကိုယ်အပူချိန်အနည်းငယ်တက်စေတာ၊ အစားစားချင်စိတ်ပျောက်လာတာ၊ မူးမော်ပြီးအန်တာမျိုးဖြစ်စေတတ်ပြီး ရက်အနည်းငယ်သာ ကြာမြင့်တတ်ပါတယ်။ တချိုလူနာတွေမှာ ဗိုက်အောင့်တာ (အသည်းရှိတဲ့ညာဖက်နံရိုးအောက်အောင့်တာ)၊ ယားယံတာတွေနဲ့ အဆစ်အမြစ်ယောင်ယမ်းတာတွေလဲဖြစ်တတ်ပါတယ်။ အသားဝါတာ၊ ဆီးအရောင်ရင့်ရင့်သွားတာအပြင် ဝမ်းအရောင်ဖျော့ဖျော့သွားတာမျိုးတွေလဲတွေ့ရတတ်ပြီး အခန့်မသင့်တဲ့အခါမျိုးကြရင် liver failure ချက်ချင်းဝင်စေတတ်ပါတယ်။ ဘယ်လိုကုသမှုတွေခံယူသင့်သလဲ? ------------------------------ A ပိုးကတော့ မြန်မာနိုင်ငံလိုမျိုး ဖွံဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေမှာအတွေ့ရများတတ်ပြီး မသန့်ရှင်းတဲ့ရေ၊ အစားအစာကိုစားမိရာကနေ ကူးစက်တတ်တာပါ။ A ပိုးအတွက်ထိရောက်တဲ့ကာကွယ်ဆေးရှိပေမယ့် A ပိုးဖြစ်တဲ့လူနာအများစုဟာ ပြင်းထန်မှုမရှိဘဲသူ့ဟာသူပြန်ကောင်းလာတတ်ပြီး နောက်ထပ်မဖြစ်အောင် immunity ပါရစေတတ်ပါတယ်။ "Prevention is better than cure" ကာကွယ်ခြင်းသည် ကုသခြင်းထက် ပိုမိုထိရောက်သည်ဆိုသည့်စကားအတိုင်း B ပိုးအတွက် စိတ်ချရပြီးထိရောက်တဲ့ကာကွယ်ဆေးတွေရှိနေပါပြီ။ ထိုကာကွယ်ဆေးက B ပိုးတင်မကဘဲ D ပိုးကိုပါကာကွယ်ပေးနိုင်ပြီး မွေးကင်းစကလေးတွေမှာထိုးနှံပေးမယ်ဆိုရင် အမေမှာ B ပိုးရှိရင်တောင် ကလေးကိုကူးစက်နိုင်နှုန်းအများကြီးလျော့ကျသွားမှာဖြစ်ပါတယ်။ B ပိုးကူးစက်ခံစားနေရပြီဆိုရင်တော့ antiviral တွေနဲ့ အသည်းခြောက်တဲ့အထိ၊ အသည်းကင်ဆာဖြစ်တဲ့အထိရောဂါမပြင်းထန်လာအောင် ကုသမှုခံယူနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် B ပိုးခံစားရတဲ့လူနာတွေထဲက တချိုတစ်ဝက်သာကုသမှုခံယူဖိုလိုအပ်တာဖြစ်ပြီး ဆေးရုံတက်ပြီးကုသမှုခံယူဖိုတော့ တော်ရုံတန်ရုံမလိုအပ်တတ်ပါဘူး။ C ပိုးကတော့ အားလုံးထဲမှာကြောက်ဖိုအကောင်းဆုံးလိုပြောလိုရလောက်အောင် ရုတ်တရက် liver failure ရစေနိုင်သလို နာတာရှည်ရောဂါလဲဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ C ပိုးကူးစက်ခံစားရတဲ့လူနာတချိုသာ ကုသမှုမလိုအပ်တာဖြစ်ပြီးတော့ အများစုကတော့ အသက်အန္တရာယ်ကိုခြိန်းခြောက်စေနိုင်တဲ့အထိပြင်းထန်တဲ့အသည်းခြောက်ခြင်း၊ အသည်းကင်ဆာဖြစ်ခြင်းများအထိ ဖြစ်စေတတ်ပါတယ်။ C ပိုးအတွက်ကာကွယ်ဆေးကတော့ မရှိသေးပါဘူး။ Antiviral ဆေးဝါးများနဲ့ကုသမယ်ဆိုရင်တော့ C ပိုးခံစားနေရတဲ့လူနာတွေရဲ့ ၉၅% လောက်ဟာပြန်လည်ကောင်းမွန်လာတာတွေ့ရပေမယ့် ကုသနိုင်တဲ့ဆေးဝါးကိုရရှိဖိုတော့ ခက်ခဲနေကြတာကို တွေ့ရှိရမှာပါ။ E ပိုးအတွက်ကတော့ ကာကွယ်ဆေးရှိပေမယ့် တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်အသုံးပြုနိုင်ခြင်းမရှိသေးပါဘူး။