အရင်တုန်းကတော့ ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့ မျက်စိ ဆေးခန်းသွားရ မျက်မှန်တပ်ရတာမျိုးတွေ မရှိပေမယ့် ခုနောက်ပိုင်း ဖုန်းခေတ် ကွန်ပျူတာခေတ်ရောက်မှ မျက်စိဆေးခန်းတွေလူပြည့်၊ ငယ်ငယ်လေးနဲ့ မျက်မှန်သမားတွေဖြစ် မျက်လုံးဝေဒနာတွေတစ်ပုံကြီးခံစားနေရတဲ့ သူတွေ အများကြီးပါ။ ဒီထဲကမှ အများဆုံးကတော့ Digital eye strain လို့ခေါ်တဲ့ ကွန်ပျုတာ ဖုန်းတွေက ထွက်လာတဲ့ရောင်ခြည်ကြောင့် မျက်လုံးညောင်း မျက်လုံးကိုက်တဲ့ဝေဒနာကို ခံစားနေရတဲ့သူတွေက ပိုများပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကွန်ပျူတာတွေ ဖုန်းတွေ ကြည့်တဲ့အချိန်မှာ မျက်စိ မထိခိုက်စေဖို့ Blue block မျက်မှန် တွေ တပ်လာကြပါတယ်။ ဒါတွေက တကယ်ပဲ အကျိုးရှိရဲ့လား။ Blue light က အမြင်အာရုံကို ပျက်စီးစေနိုင်သလား? ကွန်ပျူတာတို့၊ ဖုန်းတို့က ထွက်တဲ့ အလင်းရောင်တွေက မျက်လုံးကို ထိခိုက်စေနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သက်သေပြချက် ခိုင်ခိုင်လုံလုံမရှိသေးပါဘူး။ လေ့လာချက်တွေမှာဆိုရင် ကွန်ပျူတာက ထွက်တဲ့ UVA/ UVB တွေက ပြောပလောက်အောင် ရှိနေတာမဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ မျက်လုံးမခြောက်အောင်လို့ ပုံမှန်ဆို တစ်မိနစ်ကို ၁၅ ကြိမ်ကနေအကြိမ်၂၀လောက် မျက်တောင်ခတ်တတ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရုပ်ရှင်ကြည့် ဖုန်းပွတ် ကွန်ပျူတာသုံးတဲ့အချိန်တွေမှာဆို မျက်တောင်ခတ်နှုန်းက တစ်ဝက်လောက် လျော့ကျသွားတယ်လို့ လေ့လာချက်တွေ အရသိရပါတယ်။ နောက်ပြီး ဖန်သားပြင်ရဲ့ အလင်းအမှောင်၊ ရောင်ခြည်တွေနဲ့ စာလုံးတွေကလည်း မျက်လုံးညောင်း မျက်လုံးအောင့်တာကို ဖြစ်စေတဲ့ တရားခံတွေပါ။ နောက်တစ်ခုက မျက်ရိုးကိုက်တာပါ။ ဒါကလည်း Blue lightတွေက တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေတယ်ဆိုတာထက် ဖုန်းတွေ၊ ကွန်ပျူတာတွေကို သုံးတဲ့ ပုံစံတွေကြောင့်ပါ။ ဥပမာ ကွန်ပျူတာကို အကြာကြီး သုံးတဲ့အခါ မျက်တောင်ခတ်ဖို့ နည်းသွားပါတယ်။ အလင်းမှိန်တဲ့အခါ စူးစိုက်ပြီး ကြည့်ရပါတယ်။ အနားမယူဘဲ ဆက်တိုက်ကြည့်ပါတယ်။ ဒါတွေက မျက်ရိုးကိုက်စေတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေပါပဲ။ ပြောရမယ်ဆိုရင် Blue lightတွေကြောင့်ဆိုတာထက် သုံးပုံသုံးနည်း မမှန်လို့ ဖြစ်ရတာပါ။ Blue block မျက်မှန် တွေက တခြားမျက်မှန်တွေနဲ့ မတူတာက • အရာဝတ္ထုတွေရဲ့ အရောင်တွေကို ကွဲပြားစေတာ • ညဘက်မှာ ထင်ထင်ရှားရှား မြင်ရတာ • ပုံရိပ်တွေ ထင်ထင်ရှားရှား မြင်ရတာ • အလင်းစူးသက်သာစေတာ စတာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ Blue block မျက်မှန်တွေကို ဘာအတွက် တပ်ကြတာလဲ? မျက်လုံးပျက်စီးတာတွေ ကာကွယ်စေတယ်ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ကလေးတွေကအစ Blue block မျက်မှန်တွေကို ပေးတပ်ကြတာမျိုး ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် Blue block မျက်မှန်တွေက သိပ်ပြီး အကျိုးထူးလှတယ်ရယ်လည်း မဟုတ်ပါဘူး။ တပ်မယ်ဆိုရင်တော့ အောက်ပါ ကောင်းကျိုးတွေ ရစေနိုင်ပါတယ်။ • ညဘက်အိပ်ပျော်စေတယ်။ Blue block မျက်မှန်တွေက blue lightတွေကို ကာကွယ်ပေးတဲ့အတွက် ကိုယ်ထဲက မယ်လတိုနင်တွေ ကမောက်ကမဖြစ်တာကို သက်သာစေပါတယ်။ ဒါကြောင့် ညဘက်ကို အိပ်ပျော်စေပါတယ်။ • မျက်ရိုးကိုက်တာကို အထိုက်အလျောက်သက်သာစေပါတယ်။ Blue block မျက်မှန် တွေက မျက်ရိုးမကိုက်အောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်တာ၊ သက်သာစေနိုင်တာမျိုးတော့ မရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သွယ်ဝိုက်သော နည်းလမ်းတွေနဲ့တော့ သက်သာစေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ ညဘက်အိပ်ပျော်လို့ မျက်လုံး အနားရပြီး မျက်ရိုးကိုက်တာ သက်သာတာ၊ အလင်းစူးသက်သာလို့ အားစိုက်မကြည့်ရတာကြောင့် မျက်ရိုးမကိုက်တာ စသဖြင့် သွယ်ဝိုက်ပြီး သက်သာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ blue block မျက်မှန်တွေက မရှိမဖြစ်လိုအပ်တာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ Blue block မျက်မှန်တွေ သုံးပေမယ့် အိပ်ခါနီး ဖုန်းသုံးနေမယ်ဆိုရင် ညဘက် အိပ်ပျော်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီလိုပဲ Blue block မျက်မှန်ကြီး တပ်ထားပေမယ့် မျက်လုံးကို အနားမပေးဘဲ ဆက်တိုက် သုံးနေမယ်ဆိုရင်လည်း မျက်ရိုးက ကိုက်နေဉီးမှာပါပဲ။ ဒီတော့ Blue block မျက်မှန်တပ်ခြင်း မတပ်ခြင်းထက် ကိုယ့်ရဲ့ screen timeကို ထိန်းချုပ်ထားတာ၊ မျက်လုံးကို အနားပေးတာက ပိုပြီး အရေးကြီးပါတယ် Blue block မျက်မှန်မတပ်လည်း မျက်လုံးညောင်းတာ မျက်ရိုးကိုက်တာ သက်သာဖို့ဆိုရင် • မျက်လုံးနဲ့ တီဗွီဖန်သားပြင်နဲ့ ၂၅ လက်မလောက် အကွာ( လက်တစ်ဆန့် အကွာအဝေး) လောက်မှာထားပါ။ TV ဖန်သားပြင်ကို မျက်လုံးနဲ့တစ်တန်းတည်းမဟုတ်ဘဲ အောက်ဘက်ကို ၁၅ ဒီဂရီလောက်စောင်းထားပါ။ • ၂၀-၂၀-၂၀ rule အတိုင်းလုပ်ပါ။ တစ်ခုခုကို မိနစ် ၂၀ ကြည့်ပြီးတိုင်း ပေ ၂၀ အကွာအဝေးက အရာတစ်ခုခုကို ၂၀ စက္ကန့်လောက် ကြည့်ပါ။ • ၂ နာရီကြာ ကြည့်ပြီးတိုင်း ၁၅ မိနစ်လောက် မျက်လုံးကိုအနားပေးပါ။ • မျက်လုံးခြောက်ပြီး စပ်တယ်လို့ ခံစားလာရတိုင်း မျက်ရည်တုထည့်ပါ။ • အဲယားကွန်း ရှေ့တည့်တည့်မှာ မနေပါနဲ့။ အဲယားကွန်းက လေတွေက မျက်လုံကိုခြောက်စေတတ်လို့ပါ။ • အခန်းအတွင်းက အလင်းအမှောင်နဲ့ ဖန်သားပြင်က အလင်းအမှောင်ကို ချိန်ဆပါ။ ဖန်သားပြင်က အလင်းက ပိုလင်းနေတာမျိုး မဖြစ်ပါစေနဲ့။ • ဖန်သားပြင်က အလင်းအမှောင်တွေကို သေချာချိန်သုံးပါ။ ပတ်ဝန်းကျင်က အလင်းထက် လျော့နေလို့လည်း မကောင်းသလို အရမ်းကြီးလင်းနေပြန်ရင်လည်း အဆင်မပြေပါဘူး။ • စာလုံး မမြင်ရရင် အကြီးချဲ့ထားပါ။ • ဖန်သားပြင်ရဲ့ အရောင်ကို လျှော့ထားပါ။ အဖြူတို့ အပြာတို့အစား အဝါဘက်ရောက်တဲ့ အရောင်တွေ ပိုသုံးပေးပါ။ တကယ်လို့ ကိုယ်က မျက်လုံးထိခိုက်တာ နည်းနည်းလေးပဲ သက်သာ သက်သာ တပ်ချင်တယ်ဆိုရင်တော့ အွန်လိုင်းပေါ်ကနေ အလွယ်တကူ မှာလိုက်တာထက်စာရင် မျက်မှန်ဆိုင်မှာ ကိုယ်တိုင်သွားပြီး အလင်းဖောက်မဖောက် သေချာစစ်ဆေးပြီးမှ ဝယ်ယူသင့်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မျက်မှန်ကိုင်းကိုလည်း ရေရှည်တပ်ရင် လေးပြီး မျက်နှာမှာ အရာထင်တတ်တဲ့ သံကိုင်းတွေအစား အလူမီနီယမ် သို့မဟုတ် ကော်ကိုင်းမျက်မှန်လေးတွေကို ဝယ်ယူတပ်ဆင်ဖို့ အကြံပြုချင်ပါတယ်။
ဒီပြဿနာကို လူတိုင်းကြုံဖူးကြမှာပါ။ တစ်နေကုန်တော့ ဇွဲကောင်းကောင်းနဲ့ ငါတော့ ဒီနေ့ healthy dietတွေ စားခဲ့တယ်လို့ ကြုံးဝါးမလို့ ရှိသေးတယ်။ ည၉နာရီလောက်ကျတော့ ဗိုက်ကထဆာရော။ အဲ့ဒီအချိန် ဖုန်းများ မသုံးလိုက်လေနဲ့။ အရွဲ့တိုက်နေသလား မှတ်ရအောင် newfeeds တစ်ခုလုံး အစားအသောက်ပုံတွေကြီး တက်လာပါတော့တယ်။ ညအိပ်ခါနီးရင် မစားရဘူးဆိုတာ မကောင်းမှန်းတော့ သိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဗိုက်ဆာတာကို သည်းမခံနိုင်တဲ့အဆုံးမှာ လက်လှမ်းမီရာ ခေါက်ဆွဲပြုတ်တို့၊ အာလူးကြော်တို့ကို အလွယ်တကူ စားမိတတ်ပါတယ်။ စားနေတုန်းကတော့ စိတ်ထဲကျေနပ်နေပေမယ့် စားပြီးတော့မှ နောင်တတွေ ရလာပါတယ်။ ဒီလို မဖြစ်ရအောင် ညဘက် ဆာလောင်မှုတွေကို ဘယ်လို ဖြေရှင်းမလဲ။ မဖြစ်မနေ စားမယ်ဆိုရင်ရော ဘယ်လိုအစားအစာတွေကို စားကြမလဲ။ ဆာရတဲ့ အကြောင်းရင်းကို ရှာပါ။ တချို့ကျတော့ အိပ်ခါနီးမှ ဗိုက်ဆာတာက အကျင့်တစ်ခုလို ဖြစ်နေတာပါ။ ဒါမျိုးဆိုရင်တော့ ရေရှည်မှာ မကောင်းတဲ့အတွက် ဆာရတဲ့ အကြောင်းရင်းကို ရှာရပါမယ်။ တစ်နေကုန် စားတာ သောက်တာကို တင်းတင်း ကျပ်ကျပ် ထိန်းချုပ်ထားရင်လည်း ညကျမှ ထဆာတတ်ပါတယ်။ တချို့ကျတော့လည်း ဘာမှ မဟုတ်ဘူး။ ဗိုက်လည်း ဒီလောက်မဆာဘဲနဲ့ ပျင်းလို့ တစ်ခုခု စားချင်တာမျိုးပါ။ ထူးထူးခြားခြား တချို့လူတွေမှာ binge eating disorder ၊ night eating syndrome စတဲ့ အစားအသောက် မူမမှန်တဲ့ ပြဿနာတွေကြောင့် ညကျ ထထစားနေကြတာပါ။ နှစ်မျိုးလုံးကတော့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ခံစားချက်တွေ ဖြေဖျောက်တဲ့အနေနဲ့ စားကြတာပါ။ ဘာတွေက ဆာဖို့ တွန်းအားပေးနေတာလဲ? ခုနကပြောသလိုပဲ ဆာတာက နည်းနည်း၊ စားချင်စိတ်က များများပါ။ ထင်သလောက်လဲ မဆာဘဲနဲ့ စိတ်ညစ်လို့ စားတယ်။ ပျင်းလို့စားတယ်။ ဘာလုပ်ရမှန်းမသိ လုပ်စရာ မရှိလို့စားတယ်။ အမျိုးမျိုးပါပဲ။ ဒါကြောင့် “food and mood diary” လေး လုပ်ထားပါ။ ဘယ်လို ခံစားချက်တွေက သင့်ကို ဆာလောင်စေလဲဆိုတာ စာရင်းလေး လုပ်ထားပါ။ စားချိန်၊ အိပ်ချိန် မှန်ပါစေ။ ညကျ မိုးချုပ်မှအိပ်၊ မနက်မထ၊ နိုးတော့ မနက်စာ မမီ၊ မမီတော့ နေ့လယ်ကျ အများကြီးစား၊ ညစာ စားခါနီးမဆာ၊ အိပ်ခါနီးမှ ထဆာ၊ ဆာတော့ ထစား၊ စားတော့ ဗိုက်တင်းပြီး မအိပ် စသဖြင့် သံသရာ လည်နေတတ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အိပ်ချိန်၊ စားချိန် မှန်ပါစေ။ နေ့ဘက်မှာ အစားအစာကို စနစ်တကျစားပါ။ ဒါက ညဘက်မှာ အများကြီး မစားမိအောင် ကူညီပေးနိုင်မှာပါ။ အစားအသောက် planချပါ။ စားချိန် အိပ်ချိန်မှန်ဖို့ လိုသလို ဘယ်အချိန်မှာ ဘာစားမလဲဆိုတာ ကြိုပြီး အစီအစဉ်ချထားပါ။ မနက်စာ၊ နေ့လယ်စာ၊ သရေစာ၊ ညစာ စသဖြင့် ဘယ်အချိန်မှာ ဘာစားမယ်ဆိုတာ ကြိုပြီး စီစဉ်ထားမယ်ဆိုရင် မလုံမလောက် စားမိမှာ၊ အလွန်အကျွံစားမိမှာအတွက် စိုးရိမ်စရာ မလိုတော့ပါဘူး။ စိတ်ဖိစီးမှုလျှော့ချပါ။ ညဘက်မှာ ထစားတာက တကယ်ဆာလို့ဆိုတာထက် စိတ်ဖိစီးမှုအတွက် စိတ်ထွက်ပေါက် တစ်ခုရှာတာပါပဲ။ တစ်နေကုန်လည်း တစွတ်စွတ်စားနေပြီး ညထိလည်း မရပ်သေးပါဘူး။ ဘယ်လောက်စားစား ဗိုက်ပြည့်သွားတယ်လည်း မရှိပါဘူး။ တကယ်ဆာတာမှ မဟုတ်ဘဲ စိတ်ပြေရာ ပြေကြောင်း စားနေလို့ပါ။ ဒီလိုဆိုရင်တော့စိတ်ဖိစီးမှုကို အစားနဲ့ မဟုတ်ဘဲ တခြားနည်းလမ်းနဲ့ ဖြေရှင်းဖို့ စဉ်းစားပါ။ ဥပမာ တရားထိုင်တာ၊ သီချင်းနားထောင်တာ စသဖြင့်ပေါ့။ ပရိုတင်းပါအောင် စားပါ။ အားလုံးသိတဲ့အတိုင်း ပရိုတင်းက အဆာခံပါတယ်။ ဒါကြောင့် စားတဲ့အနပ်တိုင်းမှာ ပရိုတင်းပါအောင် စားပေးပါ။ ကြက်ဥ၊ ပဲ၊ အသား စတာတွေကို စားပေးပါ။ အိမ်မှာ အသင့်စား အစားအစာတွေ အများကြီး မထားပါနဲ့။ အိမ်မှာ ညဆာရင် စားဖို့ဆိုပြီး ခေါက်ဆွဲထုပ်တွေ ပါကင်လိုက် ဝယ်ထားတာမျိုး၊ အာလူးကြော်ထုပ်တွေ ဝယ်ထားတာမျိုး မလုပ်ပါနဲ့။ ဒါတွေမြင်နေရရင် မဆာတဲ့ဗိုက်တောင် ဆာပြီး စားချင်လာမှာပါ။ အာရုံပြောင်းပါ။ ဗိုက်မဆာမှန်းလည်း သိတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘာလုပ်ရမှန်းမသိလို့ စားတဲ့အလုပ်ပဲ ရှိတယ်ဆိုရင် ဒီလို အဖြစ်မခံပါနဲ့။ တစ်ခုခုလုပ်ပြီး အာရုံပြောင်းပါ။ စာအုပ်ဖတ်မလား။ လေ့ကျင့်ခန်းထလုပ်မလား။ သီချင်းအော်ဆိုမလား။ ကြိုက်တာ လုပ်ချလိုက်ပါ။ မရတော့ဘူး။ သည်းမခံနိုင်တော့ဘူး။ စားတော့မယ်။ ကဲ စိတ်မထိန်းနိုင်လို့ပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ တကယ်ဗိုက်ဆာလို့ပဲ ဖြစ်ဖြစ် စားမှ ဖြစ်တော့မယ်လို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပြီဆိုရင်လည်း ကျန်းမာရေးနဲ့ ညီညွတ်တာကို ဦးစားပေးစားပါ။ စားမယ်ဆိုတာ သေချာရင် စောစောစီးစီး စားပါ။ စားရင် ကောင်းမလား၊ ဘာစားရမလဲ စဉ်းစားရင်းနဲ့ အိပ်ချိန်နဲ့ ပိုပိုကပ်လာပါလိမ့်မယ်။ မစားရင် ရေတစ်ခွက် အဝသောက်ပါ။ တစ်ခါတစ်လေ ရေဆာတာကို ဗိုက်ဆာတာလို့ အထင်မှားတတ်ပါတယ်။ ရေသောက်လိုက်လို့ ဗိုက်အဆာပြေသွားတယ်ဆိုလည်း အမြတ်ပေါ့။ ဒါမှမဟုတ်လည်း ရေသောက်ထားတော့ အများကြီး မစားမိတော့ဘူးပေါ့။ အသင့်စားအစားအစာတွေကို အိမ်မှာ အများကြီး ဝယ်မထားပါနဲ့။ ဥပမာ ခေါက်ဆွဲခြောက်၊ အာလူးကြော်။ မြင်နေရရင် မဆာရင်တောင် စားမိပါလိမ့်မယ်။ အိမ်မှာ ညဆာရင် အလွယ်တကူ စားနိုင်တဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ညီညွတ်တာတွေက -သစ်သီးတွေ -အုတ်ဂျုံတွေ -ဒိန်ချဉ်တွေ –အစေ့အဆန်တွေ -အိမ်လုပ် အသားညှပ် ပေါင်မုန့်တွေ -အချိုလျော့ထားတဲ့ ပေါက်ပေါက်ဆုပ်တွေ စတာတွေ စားနိုင်ပါတယ်။ ဒါတွေကို အိမ်မှာဝယ်ထားပါ။ တစ်ခါစားစာလေးတွေ ထုပ်ထားပါ။ဒါလေးတွေ စားနေရင် ဗိုက်သိပ်ဆာမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ တခြား မသင့်တော်တာတွေလည်း အလွယ်တကူ မစားမိတော့ဘူးပေါ့။
အိမ်မှာ တိရစ္ဆာန်လေးတွေ မွေးတဲ့သူတိုင်း မခံစားချင်ဆုံးနဲ့ အနာကျင်ရဆုံး ဝေဒနာကို ပြောပါဆိုရင် သူတို့အရမ်းချစ်ရတဲ့ တိရစ္ဆာန်လေးတွေ သေဆုံးတဲ့အချိန်တွေပါပဲ။ တချို့လူတွေဆိုရင် ကိုယ့်ဆွေမျိုးသားချင်း ဆုံးတာထက် ခွေး၊ ကြောင်လေးတွေ ဆုံးသွားတာ ပိုကြေကွဲဝမ်းနည်းရတယ်လို့တောင် ပြောလာကြပါတယ်။ တကယ်တော့ ခွေးလေး၊ ကြောင်လေးတွေဆိုတာ အိမ်တစ်အိမ်ရဲ့ မိသားစုဝင်ဖြစ်ရုံသာမက မိသားစုဝင် တစ်ဦးချင်းစီတိုင်းအတွက် အနီးကပ်မိတ်ဆွေ၊ တိုင်ပင်ဖော်၊ ရင်ဖွင့်ဖော်၊ ပူလောင်ခြင်း၊ ပျော်ရွှင်ခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း စတဲ့ ခံစားချက်တွေကို ဝေမျှပေးလို့ရတဲ့ သူတွေပါပဲ။ ကိုယ့်ဘဝရဲ့ အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုက ကိုယ့်ဘဝထဲကနေ အပြီးအပိုင် ထွက်သွားပြီဆိုတဲ့ အသိဟာ မိသားစုဝင်တိုင်းကို ရင်ကွဲနာကျစေလောက်တဲ့အထိ သက်ရောက်မှု ပြင်းထန်နိုင်ပါတယ်။ ဘယ်လိုအသက်အရွယ်တွေက အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန် သေဆုံးခြင်းကို ပိုပြီး ခံစားရနေနိုင်လဲ။ ခွေး၊ ကြောင် အစရှိတဲ့ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်တွေနဲ့ အတူကြီးပြင်းလာရတဲ့ ကလေးတွေ၊ ဆယ်ကျော်သက်နဲ့ လူငယ်ပိုင်း အရွယ်တွေက ပိုပြီးတောင် စိတ်ထိခိုက် ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ အသက်ကြီးသွားလို့ ပုံမှန်အချိန်မှာ ဝမ်းမနည်းတတ်တဲ့သူတွေတောင်မှ ကိုယ်ချစ်ရတဲ့ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်လေးတွေ သေဆုံးသွားရင် ဝမ်းနည်းတဲ့ခံစားချက်က ပြန်ဝင်လာတာပါပဲ။ အဓိက ခွေး၊ ကြောင်တွေဟာ လူတွေကို နွေးထွေးမှု ပေးစွမ်းနိုင်တယ်။ လူတွေရဲ့ စိတ်ခံစားချက်ကို လုံးဝနီးပါး နားမလည်ရင်တောင် နှလုံးသားရှိတဲ့ သွေးနွေးသတ္တဝါ ဖြစ်တဲ့အလျောက် ကိုယ်တိုင်ဝင်ခံစားပေးသလို အားပေးဖို့ကိုလည်း ကြိုးစားတတ်ကြပါတယ်။ ဒီအချက်တွေကြောင့်လည်း လူငယ်နဲ့ ကလေးတွေရဲ့ အခင်ရဆုံး၊ အချစ်ရဆုံး မိတ်ဆွေတွေဟာ ခွေး၊ ကြောင်လေးတွေ ဖြစ်လာရတာပါပဲ။ နောက်ဆက်တွဲ ကျန်ရစ်ခဲတဲ့ မိသားစုဝင်တွေမှာ ဘယ်လိုစိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာများ ဖြစ်လာနိုင်လဲ? ၁။ ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတစ်ယောက် ဘဝထဲ မရှိတော့ဘူး၊ သေဆုံးသွားပြီဆိုတဲ့ ကိစ္စက ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့သူတွေအတွက် ပြန်တွေးလိုက်တိုင်း အလွန်ဝမ်းနည်းစရာကောင်းတဲ့ စိတ်ဒဏ်ရာတစ်ခုလို ကျန်ရစ်ခဲ့ပြီး နှစ်အတော်ကြာ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ ၂။ နှလုံးကျန်းမာရေး မကောင်းသူ၊ အာရုံကြောအားနည်းသူတွေအတွက် ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ အမောဖောက်ခြင်း၊ သတိလစ် မေ့မြောခြင်း၊ သွေးတိုးခြင်းတွေအပြင် အိပ်ရာထဲ လဲသွားတဲ့အထိပါ အခြေအနေ ဆိုးနိုင်ပါတယ်။ ၃။ ကျန်းမာရေးပြဿနာကြောင့် ခွေး၊ ကြောင် မွေးထားသူတွေအတွက် သူတို့ ချစ်ရတဲ့ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်လေးများ ဆုံးပါးသွားတဲ့အခါ အရင်ကရှိနေတဲ့ ရောဂါအခံ ပြန်ထလာခြင်း၊ ရောဂါလက္ခဏာများ ပိုဆိုးလာခြင်း၊ စိတ်နဲ့ ခန္ဓာကျန်းမာရေး ဖောက်ပြားတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ တကယ်တော့ ခွေး၊ ကြောင်လေးများ သေဆုံးသွားတယ်ဆိုတာ ကိုယ့်ရဲ့ ဆွေမျိုးသားချင်းတွေ ဆုံးပါးသွားသလိုပါပဲ။ သွားလေသူက သွားပြီဖြစ်ပေမယ့် ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့သူတွေအတွက် တသသ ပြန်တွေးပြီး ငိုကြွေးရ၊ ဝမ်းနည်းရ၊ ကျန်ခဲ့တဲ့ အမှတ်တရလေးတွေကိုပဲ လွမ်းဆွတ်တမ်းတရင်း နေခဲ့ရမှာပါ။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်နေပါစေ၊ ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့သူတွေအတွက် အသက်ရှင်နေတဲ့ နေ့ရက်တိုင်းကို အကောင်းဆုံး ရှင်သန်သွားဖို့ အတတ်နိုင်ဆုံး ကြိုးစားရမှာပါ။ စိတ်ဒဏ်ရာဆိုတာ နာကျင်မှုမရှိတော့တဲ့တိုင်အောင် ရင်ထဲမှာ အမာရွတ်အဖြစ်နဲ့ ကျန်ခဲ့ပြီး အကြောင်းတိုက်ဆိုင်လာရင်လည်း ပြန်တွေးပြီး ဝမ်းနည်းခြင်း၊ ပျော်ရွှင်ခြင်းရသအစုံကို ပြန်ခံစားရမှာပါပဲ။ သူတို့လေးတွေဟာ လူသားတွေဘဝအတွက် တန်ဖိုးမဖြတ်ထားနိုင်တဲ့ အဖော်ကောင်းပါ။ သက်ရှိသတ္တဝါတိုင်းဟာ မွေးတစ်နေ့၊ သေတစ်နေ့ပါပဲ။ ဒီအတွက် ကြိုပြီးတွေးကြောက်နေတာထက်စာရင် အသက်ရှင်နေတဲ့အချိန်တိုင်းမှာ ကိုယ်ချစ်တဲ့၊ ကိုယ့်ကို ချစ်တဲ့သူတွေကို အကောင်းဆုံးဆက်ဆံပြီး နွေးထွေးမှုမေတ္တာပေးခြင်းဖြင့် နေ့ရက်တိုင်းကို အကောင်းဆုံးသာ ဖြတ်ကျော်လိုက်ကြပါစို့နော်။
ကိတ်တယ်ဆိုတဲ့ ဗန်းစကားက ဒီခေတ်မှာ သိပ်ခေတ်စားတယ်။ အထူးသဖြင့် မိန်းကလေးတွေဆိုရင် ကိတ်တယ်လို့ အပြောခံရရင် သိပ်သဘောကျတတ်တာမဟုတ်လား။ ဒါပေမယ့်လည်း ကိုယ့်တစ်ကိုယ်လုံးမှာ ကိတ်နေတာက ရင်အုပ်/ရင်သားလည်းမဟုတ်၊ ကြွက်သားလည်းမဟုတ်၊ တင်လည်းမဟုတ်ဘဲ၊ ဗိုက်ဖြစ်နေခဲ့ရင်ရော။ ဒါဆိုရင်တော့ ပြဿနာရှိလာပါပြီ။ အစားတွေ ပိုပိုစားမိနေပြီး ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုနည်းလာတဲ့အခါ ကိုယ့်ရဲ့ ဗိုက်ဟာ ရှေ့ကို စူထွက်လာမှာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ပြီး ဗိုက်ပူလာချင်းနဲ့အတူ ရောဂါဘယတွေလည်း ကပ်ပါလာတာတတ်ပါသေးတယ်။ ဝတဲ့သူတွေပဲ ဗိုက်ပူလိမ့်မယ်လို့ ထင်နေရင်တော့ မှားပါလိမ့်မယ်။ ပိန်တဲ့သူတွေမှာလည်း အစာအာဟာရ မမျှတတာကြောင့်ရော၊ ကိုယ်လက်လေ့ကျင့်ခန်း မပြုလုပ်တာ၊ အရက်သေစာ အလွန်အကျွံသောက်စားတာကြောင့်ပါ ဗိုက်ပူနိုင်ပါတယ်။ ဗိုက်ပူနေတာဟာ အမြင်အားဖြင့်လည်း ကြည့်ရဆိုးစေသလို နောက်ဆက်တွဲ ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေလည်း ဖြစ်နိုင်ခြေ အလွန်များပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် ဆိုးကျိုးဖြစ်စေတဲ့ သွေးတွင်း ကိုလက်စထရောတွေ၊ သကြားဓာတ်တွေဟာ အမြဲမြင့်တက်နေတဲ့အတွက် နှလုံးရောဂါ၊ သွေးတိုး၊ ဆီးချို၊ အသည်းအဆီဖုံးတာအပြင် စိတ်ကျရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါ၊ ရုတ်တရက်တက်ခြင်း၊ သတိလစ်တာအထိပါ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဗိုက်ပူတဲ့ သူတွေအတွက် အချိန်တိုအတွင်း အဆီကျစေနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေကို ဝေမျှပေးချင်ပါတယ်။ ၁။ အချိုလျှော့စားပါ သကြားအလွန်အကျွံ ထည့်ထားတဲ့ မုန့်တွေ၊ ဖျော်ရည်တွေ၊ အအေးတွေ၊ စားစရာတွေဟာ အဝလွန်ခြင်းကို ဖြစ်စေတဲ့ အဓိကတရားခံတွေထဲက တစ်ခုပါပဲ။ အချိုဓာတ်ဟာ အဝလွန်စေတယ်၊ ဗိုက်အဆီတက်စေတယ်။ နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ အသည်းနဲ့ နှလုံးမှာ ရောဂါဖြစ်လာတယ်။ အချိုဓာတ်ဟာ ကယ်လိုရီစားချင်စိတ်ကို နှိုးဆွပေးလို့ ကျန်းမာရေးနဲ့ မသင့်လျော်တဲ့ အစားအစာတွေ ပိုပိုစားရင်းနဲ့ လူတွေဟာ ဗိုက်ပူလာကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဗိုက်အဆီချချင်ရင် အချိုလျှော့စားဖို့ လိုပါတယ်။ ၂ ။ အမျှင်ဓာတ်များတဲ့ အစားအစာတွေ စားပေးပါ အမျှင်ဓာတ်ဟာ နေ့စဉ်ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ အာဟာရဓာတ်ဖြစ်ပါတယ်။ အစာကြေစေတယ်။ ဝမ်းမှန်စေတယ်။ အစာမကြာခဏ စားချင်စိတ်ကို ထိန်းချုပ်ပေးနိုင်တယ်။ ဝမ်းဗိုက်မှာ စုနေတဲ့ အဆီပိုတွေကိုလည်း ကျစေတာကြောင့် အဝလွန်သူတွေ၊ ကိုယ်အလေးချိန်ထိန်းချင်သူတွေနဲ့ ဗိုက်အဆီကျလိုသူတွေ တစ်နေ့ကို အမျှင်ဓာတ် မဖြစ်မနေ စားပေးသင့်ပါတယ်။ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ အသီးအနှံတွေမှာ ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် လိုအပ်တဲ့ အာဟာရတွေအပြင် အမျှင်ဓာတ်လည်း ပေါကြွယ်ဝပါတယ်။ (၃) အရက်ကို အလွန်အကျွံမသောက်ပါနဲ့။ အရက်ဟာ အသည်းခြောက်ခြင်း၊ အသည်းရောင်ခြင်းတွေကိုဖြစ်စေတဲ့အပြင် ၀မ်းဗိုက်အဆီကိုတိုးပွားစေတဲ့ အဓိကတရားခံထဲကတစ်ဦးမို့ အရက်ကို အလွန်အကျွံမသောက်သင့်ပါဘူး။ (၄)အသားဓာတ်ကြွယ်၀တဲ့ အစာများများစားပါ။ အသားဓာတ်လုံလောက်စွာရရှိခြင်းဟာ ကိုယ်အလေးချိန်ထိန်းသိမ်းတဲ့နေရာမှာ အင်မတန်အရေးပါပါတယ်။ အသားအမျိုးမျိုး၊ ဥအမျိုးမျိုး၊ နို့နဲ့နို့ထွက်ပစ္စည်းတွေအပါအ၀င် ပဲအမျိုးမျိုးကနေလဲ အသားဓာတ်ကိုရရှိနိုင်ပါတယ်။ (၅) စိတ်ဖိစီးမှုကို တတ်နိုင်သမျှလျှော့ချပါ။ သုသေတနတွေအရ စိတ်ဖိစီးမှုကြောင့် ထွက်တဲ့ကော်တီဇောဟာ အစာစားချင်စိတ်ကိုမြင့်တက်စေပြီး ၀မ်းဗိုက်မှာအဆီစုတာကိုလည်း အားပေးပါတယ်။ ယောဂကျင့်ခြင်း၊ တရားထိုင်ခြင်းတွေက စိတ်ဖိစီးမှုကိုလျော့ကျစေပါတယ်။ (၆)ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်ဓာတ်ကို လျှော့ချပါ။ ထမင်း၊ဆန်နဲ့လုပ်တဲ့မုန့်၊ ကောက်ညှင်း၊ အာလူး၊ ဂျုံ၊ ပြောင်း စတာတွေမှာ ပါတဲ့ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်ကိုလျှော့ချခြင်းဟာ ၀မ်းဗိုက်အဆီကို သိသိသာသာကျဆင်းစေပါတယ်။ (၇) လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါ အပေါင်းအသင်းတွေနဲ့ စုပြီး ဘောလုံးကန်မလား၊ မနက်ခင်းမှာ အပြေးလေ့ကျင့်မလား၊ gym မှာပဲ စနစ်တကျ ကိုယ်ကာယလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်မလား၊ ကိုယ်တွင်းအဆီကျစေဖို့ အာဟာရမျှတတဲ့ အစားအသောက်နဲ့ ထိန်းဖို့ လိုအပ်သလို လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ဖို့ကိုလည်း မေ့ထားလို့ မဖြစ်ပါဘူး။ ဗိုက်ပူလို့ ကြိုက်သူမပေါပါဘူးနော်။ ရောဂါတွေဖြစ်နိုင်ခြေပဲ ပိုများတာပါ။ ဒါကြောင့် စိတ်အလိုမလိုက်ဘဲ ကျန်းမာအောင်နေထိုင်စားသောက်ပြီး ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုကို ပုံမှန်လုပ်ဆောင်ပြီး ဗိုက်အကိတ်လေးကို နှုတ်ဆက်လိုက်ပါနော်။
“ အိပ်ရာဝင်မယ် မီးမှိတ်ကြ” ဆိုတဲ့ အသံကို ကလေးဘဝကတည်းက ကြားဖူးကြပါမယ်။ အိပ်ရာဝင်ချိန်မှာ မီးပိတ်ကြတာ ထုံးစံတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမှာ စဉ်းစားစရာရှိတာက အိပ်နေစဉ်မှာ မီးဖွင့်ထားခြင်း ပိတ်ထားခြင်း ဟာ ကျန်းမာရေးအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်သလားဆိုတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အိပ်တဲ့အခါ ဖြစ်သင့်တာကတော့ မီးပိတ်ပြီး သက်သောင့်သက်သာ အိပ်သင့်တာပေါ့နော်။ မီးအလင်းရောင်ဆိုရာမှာ မျက်နှာကျက်မီးနှင့် မီးအိမ်များသာမက မိမိဆီသို့အလင်းရောင်ရောက်နိုင်သော လမ်းဘေးမီး၊ တီဗွီအလင်းရောင်၊ လျှပ်စစ်ပစ္စည်းများ ဖုန်းများ ကွန်ပျူတာများမှ အလင်းရောင် တို့လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူတိုင်းကတော့ မီးပိတ်ပြီး အိပ်ဖို့ အဆင်မပြေပါဘူး။ တချို့က အမှောင်ထဲမှာ နေရတာ ကြောက်တဲ့အတွက် မီးဖွင့် ပြီးမှ အိပ်တတ်ကြတာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။ မီးဖွင့်ပြီး အိပ်တာက ယေဘူယျအားဖြင့်တော့ ကျန်းမာရေးနဲ့ မညီညွတ်ဘူးဆိုပေမယ့် ဒီလိုပဲ အိပ်တတ်ရင် ဘယ်လိုလုပ်ကြမလဲ။ ကိုယ်ထဲမှာ ဇီဝနာရီဆိုတာရှိပါတယ်။ ဒီဇီဝနာရီက အလင်းရောင်ကို ကောင်းကောင်းတုံ့ပြန်နိုင်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာက လင်းနေတဲ့အချိန်ဆိုရင် ခန္ဓာကိုယ်က နေ့ဘက်လို့ မှတ်ယူပြီး လူကို လန်းနေအောင် လုပ်ထားပါတယ်။ မှောင်နေမှ ညရောက်နေပြီလို့ သတ်မှတ်ပြီး အိပ်ချင်စိတ်ပေါ်လာပါတယ်။ ဒါက ခန္ဓာသိ သဘာဝဖြစ်စဉ်ပါ။ ဒါကြောင့် လင်းနေရင် နေ့ဘက်လို့ ယူဆပြီး အိပ်ချိန်မှာ လန်းနေနိုင်ပါတယ်။ လူတွေ အိပ်စက်တဲ့အခါ အပြင်က ကြည့်သလို မျက်လုံးမှိတ်ပြီး ခေါခနဲ အိပ်ပျော်သွားတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဦးနှောက်ထဲမှာ sleep cyclesတွေ အများကြီး ဖြစ်သွားပါတယ်။ မီးဖွင့်ထားတာက ဒီcyclesတွေကို ပျက်ယွင်းစေပါတယ်။ ဒါကြောင့် အိပ်နေတုန်း ခဏခဏ နိုးတာ၊ နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက် အိပ်မပျော်တာတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ပြီးတော့ မီးဖွင့်အိပ်ခြင်းဟာ စိတ်ကျရောဂါဖြစ်နိုင်ချေများခြင်းနှင့် ဆက်စပ်မှုရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဖုန်း၊ တီဗွီ၊ ကွန်ပျူတာများမှထွက်သော အပြာရောင် အလင်းရောင် (Blue light)သည် ပိုမိုဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေပါတယ်။ စိတ်ကျရောဂါဖြစ်တဲ့အခါမှာ အိပ်မပျော်ခြင်း၊ အိပ်မရခြင်းစသဖြင့် အပြန်အလှန် ဖြစ်လာစေနိုင်ပါတယ်။ အိပ်ရေးမဝတဲ့အခါမှာ စိတ်ခံစားလွယ်ခြင်း၊ ကဏာမငြိမ်ခြင်းများဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အိပ်ရေးနည်းတဲ့ကလေးတွေမှာ ပိုပြီး တက်ကြွနေသလို တွေ့ရတတ်ပါတယ်။ သုတေသနတွေအရ မီးဖွင့်အိပ်ခြင်း၊ တီဗွီကြည့်ရင်းအိပ်ခြင်း အလေ့ရှိသော အမျိုးသမီးများတွင် အဝလွန်ရောဂါဖြစ်ပွားနိုင်ချေများကြောင်းတွေ့ရပါတယ်။ ညပိုင်းမှာ နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက်အိပ်မပျော်သူတွေဟာ နောက်ရက်မှာ အစားကို ပိုစားတာလည်း တွေ့ရပါတယ်။ ဒါနဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်တက်လာကြတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတော့ ခြုံပြောရရင် မီးပိတ်ပြီး အိပ်တာက ပိုကောင်းပါတယ်။ မီးဖွင့် ပြီးမှ အိပ်တတ်တယ်ဆိုရင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ။ အမှောင်ကြောက်တဲ့ကလေးတွေမှာတော့ မီးဖွင့်ပြီး အိပ်စေမှသာ ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ တဖြည်းဖြည်းချင်း လေ့ကျင့်ပြီး မီးမှိတ်၍အိပ်စေသင့်ပါတယ်။ မီးမဖွင့်ဘဲ ဘယ်လိုမှ မအိပ်တတ်တဲ့ကလေး၊ ညဘက် အပေါ့အပါးသွားရင် ချော်လဲမှာစိုးတဲ့ လူကြီးတွေအတွက် လတ်တလောမှာ မီးပိတ်ပြီး မအိပ်နိုင်သေးဘူးဆိုရင်တောင် မီးဖွင့်ပြီး အိပ်လို့ အိပ်မပျော်တာ၊ ကျန်းမာရေး ထိခိုက်မှုတွေ မဖြစ်အောင် ဒီလို ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။ • အိပ်ရာအဝေးက မီးကိုပဲ ဖွင့်ထားပါ။ ဆိုလိုတာက အိပ်ရာပေါ်၊ ကိုယ့်မျက်နှာပေါ် အလင်းကို တိုက်ရိုက် မကျစေဘဲ ခပ်ဝေးဝေးမှာပဲ မီးဖွင့်ထားပါ။ မီးအလင်းရောင် မြင်ရလို့ စိတ်လုံခြုံမှုရရင် ရပါပြီ။ • မီးကို မှိန်ချပါ။ မလွဲသာလို့ အခန်းထဲမှာပဲ ထွန်းရရင်တောင် မီးကို မှိန်ချထားလိုက်ပါ။ ညအိပ်မီးလုံးတွေလည်း သုံးနိုင်ပါတယ်။ လင်းတယ်ဆိုရုံလေး အနီရောင် အစိမ်းရောင် မီးသီးသေးသေးလေးတွေကို အသုံးပြနိုင်ပါတယ်။ ဒါတွေက သုံးနေကျ မီးလုံး၊ မီးချောင်းတွေထက် ပိုမှိန်ပါတယ်။ • စားပွဲတင် မီးအိမ်၊ ဓာတ်မီး ဆောင်ထားပါ။ လူကြီးတွေက ညတရေးနိုး အိမ်သာထသွားတဲ့အခါ ချော်လဲမှာ စိုးရင် လက်လှမ်းမီတဲ့နေရာမှာ မီးအိမ်၊ ဓာတ်မီးလေး ချထားပေးလိုက်ပါ။ ဒါလေး ထွန်းပြီးမှ ထရင် အန္တရာယ်ကင်းပါတယ်။ • မျက်လုံးအကာ သုံးပါ။ ဒါကတော့ တစ်ယောက်က မီးဖွင့်ပြီး တစ်ယောက်က မီးမှောင်မှ အိပ်တတ်တဲ့ သူတွေအတွက်ပါ။ ကိုယ်က မီးပိတ်ထားမှ အိပ်တတ်တယ်။ ဖွင့်ထားတာက အနှောင့်အယှက်ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆရင် မျက်လုံးအကာလေးတပ်ပြီး အိပ်ပါ။ မီးဖွင့်ထားတာက လုံးဝအိပ်မပျော်တာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ခန္ဓာကိုယ်က ပင်ပန်းလာတဲ့အခါ အလိုလို အိပ်ပျော်သွားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မီးပိတ်အိပ်တာလောက်တော့ နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက် အိပ်မပျော်တာကြောင့် တတ်နိုင်ရင် ပိတ်အိပ်တာကတော့ အကောင်းဆုံးပါပဲ။
လူတစ်ယောက်ရဲ့ နေ့စဉ်ရှင်သန်ရပ်တည်မှုမှာ ကိုယ်ခံအားစနစ် (Immune System) က သိပ်ကို အရေးပါလှပါတယ်။ ကျန်းမာဖို့၊ ရောဂါဘယ ကင်းရှင်းဖို့၊ အလုပ်တွေလုပ်နိုင်ဖို့၊ နောက်ဆုံး ကုန်ကုန်ပြောရရင် ပျော်ရွှင်ဖို့အထိ ကိုယ်ခံအားလေးတော့ လိုတာပေါ့။ ဒါပေမယ့် တစ်ခါတစ်လေမှာ ကိုယ့်ရဲ့ ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံက ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ဖျက်ဆီးနေတတ်ပါတယ်။ ဒါကို မသိလိုက်ဘာသာနဲ့ နေထိုင်မယ်ဆိုရင် ကိုယ်ခံအားစနစ် အားနည်းလာမှာဖြစ်ပြီးတော့ ရောဂါဘယတွေ ကပ်ငြိတွယ်ကပ်ဖို့ လက်ကမ်းခေါ်နေသလိုဖြစ်နေပါလိမ့်မယ်။ ကိုယ်ခံအားစနစ် အားနည်းနေသူတစ်ယောက်ဆီကို တွယ်ငြိဖို့ ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ပိုးမွှားပေါင်းမြောက်များစွာ ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိနားလည်ထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ကိုယ်တိုင် ဖျက်စီးမိတာမျိုး မဖြစ်စေဖို့ အထူးလိုအပ်ပါတယ်။ အောက်မှာ ဖော်ပြမယ့် အချက် ၆ ချက်ကို သင်ပြုမူမိနေပြီဆိုရင်တော့ သင့်ဟာ ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ကိုယ်တိုင်ဖျက်စီးမိနေပြီဆိုတာပါပဲ။ ၁။ အိပ်ရေးမဝခြင်း အိပ်ရာဝင်ချိန် မမှန်တာ၊ အိပ်ရာထိချိန် မမှန်တာ၊ အိပ်ချိန်နည်းတာ၊ အိပ်ချိန်အလွန်အကျွံများလွန်းနေတာ စသဖြင့် ဘယ်လိုအကြောင်းတွေကြောင့် မဆို အိပ်ရေးမဝဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒီလိုအိပ်ရေးမဝတာဟာ သင့်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ အိပ်ရေးမဝတဲ့အခါမှာ stress hormone လယ်ဗယ်မြင့်တက်လာတက်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်ကို ထိခိုက်စေမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရောဂါဘယတွေ ကူးစက်နိုင်ခြေမြင့်မားတတ်တာမို့ ကောင်းကောင်း အိပ်စက်အနားယူဖို့ လိုတယ်လို့ လမ်းညွှန်ကြတာပါ။ အရွယ်ရောက်ပြီး လူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကောင်းမွန်စေဖို့ဆိုရင် တစ်နေ့ကို ၇ နာရီနဲ့ ၉ နာရီကြားပမာဏ အိပ်စက်ပေးဖို့ လိုအပ်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ၂။ လေ့ကျင့်ခန်း မလုပ်ခြင်း လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လူအများစုမှာ အမြင် ၂ မျိုးရှိကြပါတယ်။ တစ်ခုက လှချင်လို့ လုပ်တာလို့ မြင်တာပါ၊ နောက်တစ်ခုက ကျန်းမာရင် လုပ်စရာမလိုဘူးလို့ မြင်တာပါ။ ဒီနှစ်ခုလုံးဟာ မှန်မလိုနဲ့ မမှန်ပါဘူး။ လူတိုင်း လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တယ်ဆိုတာ Gym သွားပြီး ဆဲလ်ဖီရိုက်ခိုင်းတာမဟုတ်ပါဘူး။ ကိုယ့်ဘာသာ အိမ်မှာနေရင်း ရုံးတက်ရင်းလည်း လုပ်လို့ရပါတယ်။ လူတစ်ယောက်ဟာ တစ်နေ့ကို မိနစ် ၃၀ လောက် လမ်းလျှောက်ပေးရင်တောင်မှ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို တော်တော်လေး အထောက်အကူဖြစ်စေမှာပါ။ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တဲ့အခါ ခန္ဓာကိုယ်က feel-good chemicals တွေကို ပိုမိုထုတ်လွှတ်ပေးနိုင်တာမို့ အိပ်ပျော်စေနိုင်ပြီး ကိုယ်ခံအားစနစ်ကိုလည်း တိုးမြှင့်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ၃။ နည်းမှန်လမ်းမှန် မစားခြင်း ကိုယ်ခံအားစနစ်ကောင်းမွန်စေဖို့ဆိုရင် Diet ကျကျစားသုံးပေးဖို့လည်းလိုအပ်ပါတယ်။ Diet လုပ်တယ်ဆိုတာ အစားလျှော့စားတာကို ဆိုလိုတာမဟုတ်ပါဘူး။ အာဟာရပြည့်ဝအောင် မှီဝဲစားသုံးတာကိုဆိုလိုတာပါ။ ဒီအချက်ကို လူအတော်များများက နားလည်မှုလွဲနေတတ်ပါတယ်။ သကြားဓာတ်တွေ၊ အယ်လ်ကိုဟောတွေ၊ ကယ်လိုရီတွေ၊ အဆီဓာတ်တွေကို လျှော့ချပြီး ဗီတာမင်နဲ့ သတ္ထုဓာတ်ကြွယ်ဝတဲ့ အစားအစာတွေကို မှီဝဲပေးခြင်းအားဖြင့် ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ပိုပြီး အားကောင်းလာစေမှာပါ။ ဒီလိုမဟုတ်ပဲ အသင့်စားအစားအစာတွေ၊ ကော်ဖီတွေ၊ အရက်သေစာတွေ၊ အဆီအဆိမ့်တွေချည် လှိမ့်စားနေရင်တော့ ကိုယ့်ဆီကို ရောဂါဘယတွေ ရောက်လာအောင် ကြိုဆိုနေတဲ့ သဘောပါပဲ။ ၄။ စိတ်ဖိစီးမှု များနေခြင်း မြန်မာ စကားပုံရှိပါတယ်။ စိတ်ထောင်းရင် ကိုယ်ကျေတယ်ဆိုတာပါ။ တကယ်လည်း စိတ်ဖိစီးမှုများနေတဲ့ လူတစ်ယောက်ဟာ ဘယ်အရာကိုမှ လုပ်ဖို့ စိတ်ဓာတ်တက်ကြွခြင်းမရှိတော့တာမို့ ကိုယ်ခံအားစနစ်လည်း အားနည်းလာပြီး ယိုယွင်းလာပါလိမ့်မယ်။ ဒါဆိုရင် ရောဂါတွေ၊ ကူးစက်ပိုးတွေ ကိုယ့်ဆီကို ရောက်လာဖို့ ပိုမိုလွယ်ကူတဲ့ အခြေအနေဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။ Chronic Stress လို့ ခေါ်တဲ့ နာတာရှည် စိတ်ဖိစီးမှုဝေဒနာကို ခံစားနေရသူတွေဆိုရင်တော့ အခြေအနေတွေက ပိုမိုဆိုးရွားနိုင်ပါတယ်။ ၅။ အထီးကျန်ခြင်း အထီးကျန်နေတဲ့လူတွေဟာ စိတ်ဖိစီးမှုဝေဒနာကို ခံစားနေရသူတွေလိုပါပဲ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာကြောင့် ကိုယ်တွင်း ခုခံမှုစနစ်တွေ အားနည်းလာတတ်ပါတယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှု နည်းပါးလာခြင်းရဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းက တွဲလျက်ပါလာတတ်ပြီး ကိုယ့်ရဲ့ ကျန်းမာနုပျိုမှုကိုပါ ထိခိုက်စေတော့မှာပါ။ ပတ်ဝန်းကျင်၊ မိတ်ဆွေတွေနဲ့ ဆက်ဆံမှုရှိနေပြီး လုံခြုံမှု၊ ခိုင်မာအားကောင်းမှုနဲ့ အဓိပ္ပါယ်ရှိမှုကို ခံစားမိနေမှသာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကလည်း လိုက်ပါကျန်းမာလာမှာဖြစ်ပါတယ်။ အထီးကျန်သူတွေဟာ ရောဂါပိုးမွှားတွေကို တိုက်ထုတ်ရာမှာ အားနည်းနေတတ်ပြီး တစ်ခါတရံမှာ ကာကွယ်ဆေးတွေတောင် အာနိသင်နည်းပါးသွားတာမျိုးအထိ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ၆။ ပျော်ရွှင်မှု ပျောက်ဆုံးခြင်း ပျော်ပျော်နေတတ်တဲ့ စိတ်ဝိညာဉ်လေး ပျောက်ကွယ်သွားပြီဆိုရင် stress hormones က အလိုလို မြင့်မားလာပြီလို့ ဆိုရမှာပါ။ ဒါကြောင့် လူတွေ ကျန်းမာဖို့ ရယ်မောပျော်ရွှင်နေဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ဆိုထားတာပါ။ စိတ်ပျော်ရင်ကျန်းမာနေရင် ကိုယ်ခံအားစနစ်ဟာ ကူးစက်နိုင်တဲ့ ဝေဒနာတွေကို အားကောင်းမောင်းသန် ပြန်လည် တိုက်ထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ စိတ်ညစ်နေသူတစ်ယောက်၊ မပျော်မရွှင်ဖြစ်နေသူတစ်ယောက် ဟာသဉာဏ်ပျောက်ဆုံးနေသူ တစ်ယောက်အတွက်ဆိုရင်တော့ ဆန့်ကျင်ဘက်ပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဘဝကို ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင်ဖြတ်သန်းဖို့ တိုက်တွန်းနေရတာပါ။ လူတစ်ယောက်က ဟာသဗီဒီယိုတွေကို ၃ ရက်လောက် ဆက်တိုက်ကြည့်ကြည့်မယ်ဆိုရင် သူ့ရဲ့ Stress Hormones တွေ လိုလိုကျဆင်းသွားပြီး ပိုကျန်းမာလာတတ်တယ်လို့ လေ့လာချက်တွေကလည်း ဆိုထားပါတယ်။
မျက်စိပါဝါနဲ့ ဆလင်ဒါ ဆိုတာ မျက်စိစမ်းသပ်တဲ့အခါတိုင်း မျက်စိဆရာဝန်ဆီက ကြားရလေ့ရှိတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေပါ။ ပါဝါ ဘယ်လောက်ရှိတယ်၊ ဆလင်ဒါရှိတယ် ဆိုတာတွေကို မျက်မှန်လုပ်ဖို့အတွက်လောက်ပဲ သိထားကြပါတယ်။ တချို့ဆို စစ်ဆေးချက်ကိုတောင် မကြည့်ဘဲ မျက်မှန်ဆိုင်ကို စာရွက်ထိုးပြပြီး အပ်လိုက်တာပဲ။ မျက်စိပါဝါဆိုတာ အနီးမှုန်နဲ့ အဝေးမှုန်ကို တိုင်းတာတဲ့ရလဒ်ဖြစ်ပြီး မျက်စိစမ်းသပ်တဲ့အခါ Sphereလို့ဖော်ပြပါတယ်။မျက်စိပါဝါကို diopters (D) unit နဲ့တိုင်းပါတယ်။ Sphere မှာ (+) လက္ခဏာ သို့မဟုတ် ဘာလက္ခဏာမှမပါဘဲ ဆိုရင် အနီးမှုန်(farsighted) ပါဝါကိုဖော်ပြပြီး (-) နဲ့ဆိုရင် အဝေးမှုန်(nearsighted) ပါဝါဖြစ်ပါတယ်။ Hyperopia လို့ ခေါ်ကြတဲ့Farsighted (အနီးမှုန်ခြင်း) ဆိုတာ အဝေးက ပစ္စည်းတွေကို ကွဲပြားစွာ မြင်နိုင်ပေမယ့် အနီးကပစ္စည်းတွေ မမြင်နိုင်ခြင်းကို ဆိုလိုပါတယ်။ အနီးမှုန်ခြင်းက အာရုံစူးစိုက်မှုကို ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။ Myopia လို့ခေါ်တဲ့ Nearsighted(အဝေးမှုန်ခြင်း) ဆိုတာ အနီးနားက ပစ္စည်းတွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မြင်ရပေမယ့် အဝေးက အရာတွေကိုတော့ မမြင်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ Cylinder(CYL) ကတော့ မျက်စိဆလင်ဒါပါဝါဖြစ်ပါတယ်။Astigmatism (မျက်စိအရှေ့ပိုင်းအခုံးမညီညာမှုကြောင့်အမြင်အာရုံချို့ယွင်းခြင်း) လို့လည်းခေါ်ပါတယ်။ သူ့ကိုလည်းdiopters နဲ့ပဲတိုင်းတာတာဖြစ်ပြီး အနီးမှုန်၊အဝေးမှုန်တိုင်းတာခြင်းနဲ့အတူတူပဲဖြစ်ပါတယ်။ မျက်မှန်ပါဝါလျော့ကျအောင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ? (၁) မျက်လုံးအတွက် စားပါ အဆီအဆိမ့်တွေလျှော့ပြီး အသီးအနှံနဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်များများစားတာက မျက်စိကျန်းမာရေးထိန်းသိမ်းကာကွယ်ဖို့အတွက် တကယ်ကို အကျိုးထူးပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် မျက်စိကျန်းမာရေးအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်တဲ့ ဗီတာမင်နဲ့သတ္တုဓာတ်တွေပြည့်ဝအောင် စားသုံးပေးဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်း (ဥပမာ – မုန်လာဥနီမှာပါဝင်တာမျိုး)တွေက မျက်စိကျန်းမာရေးအတွက် အာဟာရဓာတ်တွေရရှိနိုင်တဲ့အရင်းအမြစ်တွေဖြစ်ပါတယ်။ မုန်လာဥနီ၊ပန်းဂေါ်ဖီစိမ်း၊ ကန်စွန်းဥ၊ဟင်းနုနွယ်၊ဘလူးဘယ်ရီ၊ပြောင်းဖူး၊ကိုက်လန်၊ အဆီများတဲ့ငါး၊ အစေ့အဆန်တွေနဲ့ ဥအမျိုးမျိုး ကို စားပေးသင့်ပါတယ်။ (၂) မျက်လုံးကိုအနားပေးပါ မျက်စိကျန်းမာရေးအတွက်က အိပ်ရေးဝအောင်အိပ်ဖို့၊ မျက်စိအာရုံစိုက်တာများတဲ့အခါ ကြားမှာ ခဏနားပေးဖို့ လိုပါတယ်။ တစ်နေကုန် ကွန်ပျူတာနဲ့အလုပ်လုပ်နေရတဲ့အခါ မျက်စိညောင်းလာတတ်ပါတယ်။ နာရီဝက်တစ်ခါလောက် ၅ မိနစ်၊ ၁၀ မိနစ်ကြာ မျက်လုံးကို ဖုန်း/ကွန်ပျူတာ screen သို့မဟုတ် စာရွက်၊စာအုပ်တွေကနေခွာပြီး အဝေးကိုကြည့်တာ၊ မျက်စိခဏမှိတ်ထားတာ မျိုးလုပ်ပေးပါ။ မျက်စိကျန်းမာရေးအတွက် ညဘက်ကို ၈ နာရီအိပ်ချိန်ရှိဖို့လိုပါတယ်။ မျက်လုံးတွေကောင်းကောင်းအနားယူထားမှနေ့ဘက်မှာ အမြင်အာရုံကောင်းနိုင်မှာပါ။ (၃) Screen တွေကို ကြည့်တဲ့အချိန်လျှော့ပါ တီဗီ၊ ဖုန်းနဲ့ ကွန်ပျူတာမျက်နှာပြင် (screen)တွေကို အကြာကြီးကြည့်မနေပါနဲ့။ အလုပ်ကြောင့်၊ကျောင်းကြောင့် သည်းသည်းမည်းမည်း အာရုံစိုက်နေရတယ်ဆိုရင်တောင် ကြားမှာ မကြာခဏ မျက်စိကို အနားပေးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ၁၀ မိနစ်လောက်ဖြစ်ဖြစ် မျက်စိ မှိတ်ပြီး နားပေးပါ။ မျက်စိညောင်းတာသက်သာအောင် မျက်တောင်ခဏခဏခတ်ပေးပါ။ (၄) အစားအစာ ဂရုစိုက်ရွေးပါ အသင့်စား အစားအစာတွေနဲ့ အချိုများလွန်းတဲ့သရေစာတွေက အမြင်အာရုံအတွက်အဆိုးဆုံးပါ။ မျက်စိမှန်ဘီလူးကို ပိုခုံးစေပြီး အဝေးမှုန်ခြင်းကိုပိုဆိုးစေနိုင်ပါတယ်။ အစာအာဟာရစားသောက်ပုံမမှန်ရင် အသက်အရွယ်ကြောင့်မျက်စိမှုန်ခြင်း၊ရေတိမ်နဲ့အတွင်းတိမ်ရောဂါတွေအထိဖြစ်လာစေနိုင်ပါတယ်။ အငန်ကို တတ်နိုင်သလောက်လျှော့စားပါ။ မျက်စိပါဝါများသူတွေ ကော်ဖီနဲ့ကဖင်းပါတဲ့သောက်စရာတွေကိုရှောင်ပါ (၅) အလင်းရောင်မမှိန်ပါစေနဲ့ ကွန်ပျူတာကြည့်တဲ့အခါမှာ မီးအလင်းရောင်အနည်းငယ်မှိန်ထားရတာကလွဲလို့ စာဖတ်ရင် မီးအလင်းရောင်မမှိန်ပါစေနဲ့။ ပါဝါလျော့စေတဲ့နည်းမဟုတ်ပေမယ့် ပါဝါထပ်မတိုးအောင်တော့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။ မီးရောင်မှိန်မှိန်အောက်မှာ မျက်စိကိုအရမ်းအားစိုက်ပြီးကြည့်ရတဲ့အလုပ်တွေမလုပ်ပါနဲ့။ ဥပမာ အပ်ချုပ်တာ၊ စာဖတ်တာ၊ လိုမျိုး အသေးစိတ်တဲ့လက်မှုအလုပ်တွေကို မီးအလင်းရောင်ကောင်းကောင်းနဲ့လုပ်သင့်ပါတယ်။ (၆) မျက်စိလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါ လေ့ကျင့်ခန်း – ၁ • ခဲတံ သို့မဟုတ်ဘောပင်တစ်ချောင်းကိုထောင်လျက်ကိုင်ပြီးသေချာစိုက်ကြည့်ပါ။ • ခဲတံကိုဖြည်းဖြည်းချင်း မျက်နှာရှေ့နားအထိ ဆွဲယူပါ။ • ပြီးမှ ခဲတံကို မျက်နှာနဲ့ဝေးဝေးပြန်ရွှေ့ပါ။တောက်လျှောက်အာရုံစိုက်ကြည့်နေရမှာဖြစ်ပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်း -၂ • ဦးခေါင်းကို မလှုပ်ဘဲ မျက်လုံးကိုပဲ ဘယ်ကနေ ညာ ၃၆၀ ဒီဂရီ ကြည့်ပါ(၃ စက္ကန့်လောက်)။ • ပြီးရင် ခုနအတိုင်း ညကနေ ဘယ်ဖြည်းဖြည်းချင်းပြန်ကြည့်ပါ။ မျက်လုံးကစားရတဲ့ ဒီလေ့ကျင့်ခန်းက အလွယ်ကူဆုံးနဲ့ အထိရောက်ဆုံးပါတဲ့။ • ဒီလေ့ကျင့်ခန်းကို ငါးကြိမ်လုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ တစ်ကြိမ်ပြီးတိုင်း မျက်တောင်ပုတ်ခတ်ပုတ်ခတ် လုပ်ပေးပါ။ မျက်စိအတွက် ဗီတာမင် နေ့တိုင်း မျက်စိလေ့ကျင့်ခန်းလေးလုပ်ပေးပြီး လိုအပ်တဲ့ဗီတာမင်အားဆေးတွေသောက်မယ်၊ အစားအသောက်ရွေးချယ်မယ်ဆိုရင် မျက်စိပါဝါလျော့မယ်၊ အနီးမှုန်အဝေးမှုန်တွေ၊ ဆလင်ဒါတွေ သက်သာလျော့ပါးသွားမယ့်အကောင်းဆုံးကာကွယ်နည်းပါပဲ။ ဗီတာမင် A ၊ ဗီတာမင် B အုပ်စု၊ lutein၊နဲ့ zeaxanthin တို့ပါဝင်တဲ့ မျက်စိအားဆေးတွေကို ဆရာဝန်အကြံပြုချက်အတိုင်း သောက်သုံးပေးသင့်ပါတယ်။
လူတိုင်း ကြောက်တတ်၊ စိုးရိမ်တတ်ပါတယ်။ ဒါက ပြဿနာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် လိုတာထက် ပိုလာပြီဆိုရင်တော့ စိတ်ရောဂါလို့ သတ်မှတ်နိုင်ပါတယ်။ လိုတာထက်ပိုတယ်ဆိုတာက အခြေအနေတစ်ခုကို အလွန်အကျွံ တုံ့ပြန်တာ၊ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာတွေဖြစ်တဲ့အထိ တုံ့ပြန်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အင်တာဗျုးဖြေရမယ်ဆိုရင် လူတိုင်း စိတ်လှုပ်ရှားကြပါတယ်။ မဖြေခင်ဆို ရင်တုန်သလို၊ ချွေးစေးတွေ ထွက်ချင်သလို ဖြစ်လာပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဖြေပြီးသွားရင်တော့ ပုံမှန်ပဲ ဖြစ်သွားပါတယ်။ ဖြေပြီးသွားရင် စိုးရိမ်စရာ မရှိတော့ဘူးလို့ ခန္ဓာကိုယ်က နားလည်လိုက်တဲ့အတွက် ခုနကလို ရင်တုန်တာတွေ ဆက်မဖြစ်တော့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အစိုးရိမ်လွန်တဲ့ သူတွေကျတော့ ဒီလိုမဟုတ်ပါဘူး။ အစိုးရိမ်လွန်ပြီး လုပ်လက်စအလုပ်ကို မလုပ်နိုင်တော့တာ၊ တစ်ခုခုဆို အလွန်အကျွံတုံ့ပြန်တာ၊ ဒီလို တုံ့ပြန်တာတွေကို သိနေလျက်နဲ့ မထိန်းချုပ်နိုင်တာ စတာတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒီလိုအစိုးရိမ်လွန်တာမျိုးက ကိုယ့်ရဲ့အချိန်တွေ၊ ခွန်အားတွေကိုအလဟသပြုန်းတီးစေသလို ဘဝအတွက်အရေးပါတဲ့အလုပ်တွေမလုပ်နိုင်အောင်လည်း ဟန့်တားသလိုဖြစ်စေနိုင်တဲ့အတွက် အချိန်မှီပြင်ဆင်သင့်ပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်လာပြီဆိုရင်တော့ ကိုယ့်ရဲ့နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို ထိခိုက်လာပြီဖြစ်တဲ့အတွက် ဆရာဝန်နဲ့တွေ့ဆုံပြီး သင့်တော်တဲ့ ဆွေးနွေးမှု ကုသမှုတွေပြုလုပ်သင့်ပါတယ်။ အစိုးရိမ်လွန်နေကြောင်းသိရှိနိုင်မည့် လက္ခဏာ ၁၀ချက် • ၁။ ဖြစ်ခဲ့ပြီးသား အကြောင်းအရာတစ်ခုခုကို ထပ်ခါထပ်ခါတွေးမိနေခြင်း။ • ၂။ အိပ်ဖို့ကြိုးစားပေမယ့် ဦးနှောက်ကအလိုအလျောက်အတွေးမသတ်နိုင်ခြင်း။ • ၃။ ‘ အကယ်၍များ’ ဆိုတဲ့အတွေးတွေကို တစ်ချိန်လုံး ကိုယ့်ကိုကိုယ်ပြန်မေးနေမိခြင်း။ • ၄။ ကိုယ်နဲ့ဆက်ဆံရတဲ့သူတွေ သာမာန်အတိုင်း ပြောလိုက်တဲ့စကားတွေ၊ အပြုအမှုတွေရဲ့နောက်ကွယ်မှာ အဓိပ္ပါယ်တွေရှိနေဦးမလားဆိုပြီး အမြဲလိုလို လိုက်လံတွေးတောနေမိခြင်း။ • ၅။ ပြောဆိုဆက်ဆံခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေအပေါ်ပြန်ပြန်တွေးပြီး မပြောခဲ့ရတာတွေ၊ ပြောလိုက်မိတာတွေအတွက် အကြိမ်ကြိမ်တွေးပူနေမိခြင်း။ • ၆။ ပြုခဲ့ပြီးတဲ့အမှားတွေကို အမြဲတစေတွေးတောမိပြီး ပူပန်နေခြင်း။ • ၇။ တစ်စုံတစ်ယောက်က ကိုယ်မကြိုက်တဲ့အရာတွေကို မတော်တဆပြုလိုက်မိတဲ့အခါ ထုတ်မပြောဘဲ စိတ်ထဲမှာအကြိမ်ကြိမ်ပြန်တွေးတောပြီး မကျေမနပ်ဖြစ်နေခြင်း။ • ၈။ တစ်ခါတစ်လေ ပြီးခဲ့တဲ့အရာတွေ ဒါမှမဟုတ် မဖြစ်လာသေးတဲ့အရာတေ်အကြောင်းနက်နက်နဲနဲ စဉ်းစားနေတဲ့အတွက် ကိုယ့်ဘေးနားဝန်းကျင်မှာ ဖြစ်ပျက်သွားတဲ့အရာတွေကို လုံးသတိမထားမိခြင်း။ • ၉။ ကိုယ်ဘာမှလုပ်လို့မရတော့တဲ့ အရာတွေအပေါ်တွေးပူရင်း အချိန်တွေကုန်သွားခြင်း။ • ၁၀။ အချိန်ပြည့်ပူပန်နေရခြင်းမှ ရုန်းမထွက်နိုင်ခြင်းတို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေက သင့်ကျန်းမာရေးတင် မကပါဘူး။ သင့်ရဲ့ အတွေးအခေါ်၊ စိတ်ခံစားချက်တွေကိုပါ ပြောင်းလဲစေပါတယ်။ ဒါ့ပြင် ကိုယ်တွင်းဟော်မုန်းပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်စေတာကြောင့် နဂိုရှိပြီးသား ရောဂါအခံတွေပါ ပိုဆိုးလာနိုင်ပါတယ်။ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်မှာ • ကြွက်သားတွေ တောင့်တင်းနာကျင်တာ (ဥပမာ ဇက်ကြောတက်တာ) • ခေါင်းကိုက်တာ • ရင်ဘတ်အောင့်တာ • နုံးတာ • လိင်စိတ်ဆန္ဒနည်းသွားတာ • ဗိုက်ထဲမှာ နေလို့မကောင်းတာ • အိပ်တဲ့ ပုံစံပြောင်းသွားတာ (အိပ်မပျော်တာ၊ အအိပ်လွန်တာ)တွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ စိုးရိမ်ပူပန်မှုကြောင့် စိတ်ခံစားချက်တွေ ဘယ်လိုပြောင်းလဲသွားသလဲ? • စိတ်မငြိမ်တာ • ဂဏှာမငြိမ်ဖြစ်တာ • ဘာလုပ်စိတ်မပါတာ • အာရုံမစိုက်နိုင်တာ • စိတ်ထဲမှာ အတွေးတွေ များနေတာ • စိတ်တိုစိတ်ဆတ်တာ • ဝမ်းနည်းသလို၊ စိတ်ဓာတ်ကျသလို ခံစားရတာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကြောင့် သင့်အပြုအမူတွေမှာ ဘာတွေ ပြောင်းလဲသွားသလဲ။ • နဂိုကထက် အစားတွေ ပိုစားလာမယ်။ ဆာလို့ စားတာထက် စိတ်ညစ်လို့ စားတဲ့ ပုံစံမျိုးပါ။ ဒါမှမဟုတ် လုံးဝမဆာတာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ • မလိုအပ်ဘဲ ဒေါသတွေ ထွက်နေမယ်။ တော်တော်တန်တန် ကိစ္စလေးတွေ သည်းမခံနိုင်ဘဲ အနီးအနားက လူတွေကို ဒေါသတွေ ပုံချနေမယ်။ • အရက်တွေ၊ ဆေးလိပ်တွေ လွန်လွန်ကျွံကျွံတွေ သုံးစွဲမယ်။ • လူတွေနဲ့ အဆက်အဆံမလုပ်ဘူး။ အဆက်အဆံလုပ်မိရင်လည်း ပြဿနာတွေပဲ ဖြစ်နေမယ်။ • တစ်ချောင်ချောင်မှာပဲ တကုတ်ကုတ် နေနေမယ်။ ဒါ့ပြင် ရောဂါအခံရှိတဲ့သူတွေမှာဆို တိကျတဲ့ အကြောင်းရင်းမရှိဘဲ ရောဂါထိန်းချုပ်ရခက်နေမယ်။ ဥပမာ သွေးတွေ တက်တာမျိုး၊ ဆီးချိုတွေ များနေတာမျိုး။ စိုးရိမ်ပူပန်မှု တွေ ပြေပျောက်စေဖို့ တချို့က ကိုယ့်ကိုယ်ကို စိုးရိမ်စိတ်တွေ များနေတယ်။ စိတ်ဖိစီးနေတယ်ဆိုတာကို မသိကြဘူး။ အပေါ်က လက္ခဏာတွေ ခံစားနေရရင်တောင် ဒါဟာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာရောဂါတစ်ခုခုကြောင့်လို့ပဲ မြင်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆေးတွေ ဝယ်သောက်၊ ဆေးခန်းတွေပြလည်း ခဏပဲခံတာပါ။ သူတို့ရဲ့ ရောဂါက စိတ်ထဲမှာ ဖြစ်နေတာပါ။ ဒါကြောင့် ဒီလိုလက္ခဏာတွေ ခံစားနေရပြီဆိုရင် ကိုယ့်စိတ်ကိုယ် ဆန်းစစ်ပါ။ စိုးရိမ်နေတယ်၊ စိတ်ဖိစီးနေတယ်လို့ ခံစားရရင် ဒီနည်းလမ်းတွေ လုပ်ကြည့်ပါ။ • သာမန် လူနေမှု ဘဝထဲကို ပြန်နေပါ။ ဆိုလိုတာက အလုပ်လည်း လုပ်ပါ။ မိသားစုတွေ၊ အပေါင်းအသင်းတွေကိုလည်း အချိန်ပေးပါ။ • ရယ်စရာလေးတွေ၊ ပျော်စရာကောင်းတာလေးတွေ ပြန်လုပ်ပါ။ • ကိုယ်ဝါသနာပါတာလေးတွေ နည်းနည်းစီ ပြန်စပါ။ • ဆေးလိပ်၊ အရက် လျှော့ပါ။ သူတို့နေရာမှာ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာတွေ၊ ယောဂလုပ်တာတွေ အစားထိုးပါ။ • စာအုပ်ဖတ်ပါ။ အတွေးတွေကို တစ်နေရာမှာ စုစည်းထားသလို ဖြစ်တဲ့အတွက် နေသာပါလိမ့်မယ်။ • တရားထိုင်ပါ။ အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ပါ။ စိတ်ကိုလည်း တည်ငြိမ်စေသလို စိုးရိမ်ပူပန်မှုကြောင့် ခံစားရတဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဝေဒနာတွေကိုလည်း သက်သာစေပါတယ်။ • လိုအပ်ရင် ဆရာဝန်နဲ့ တိုင်ပင်ပါ။ ဒီနည်းလမ်းတွေနဲ့ အဆင်မပြေဘူးဆိုရင် ဆရာဝန်နဲ့ တိုင်ပင်ပြီး ဆေးဝါးအကူအညီရယူပါ။ ကဲ ဒါဆို လိုအပ်သလောက်ပဲ စိုးရိမ်ပူပန်ပြီး ကိုယ်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုတွေအပေါ် အကောင်းမြင်စိတ်နဲ့ စိတ်တည်ငြိမ်အောင်ကြိုးစားသင့်သလို ပြဿနာတွေအပေါ် ရှုမြင်တဲ့အမြင်ကိုလည်းပြောင်းလဲလိုက်ကြရအောင်။
နှုတ်ခမ်းခြောက် နှုတ်ခမ်းကွဲတဲ့ ပြသနာကို လူတိုင်းကြုံဖူးကြမှာပါ။ များသောအားဖြင့် ဆောင်းရာသီလို အေးတဲ့ ရာသီတွေမှာ အဖြစ်များပေမယ့် သေသေချာချာ ဂရုမစိုက်ရင်တော့ အချိန်ရာသီ မရွေးဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ နှုတ်ခမ်းသားလေးတွေ ခြောက်သွေ့ပြီး အက်လာတဲ့ အခါ နာလည်းနာ၊ သွေးလည်းထွက်နိုင်တဲ့အပြင် စိတ်အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စရာလည်း ကောင်းပါတယ်။ နှုတ်ခမ်းခြောက်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေထဲက အဖြစ်အများဆုံးအကြောင်းရင်းတစ်ခုကတော့ နှုတ်ခမ်းကို လျှာနဲ့ မကြာခဏ သပ်လို့၊ လျက်နေတာကြောင့်ပါပဲ။ နှုတ်ခမ်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ကျန်တဲ့အရေပြားတွေလိုမျိုး သဘာဝအဆီလည်း မထွက်ပါဘူး။ စိုထိုင်းမှုတစ်ခုတည်းဖြင့်သာ နှုတ်ခမ်းခြောက်သွေ့ခြင်း မဖြစ်အောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်တာပါ။ တကယ်တော့ နမ်းတာလည်း အတူတူပါပဲ။ သူစိမ်းတစ်ယောက်ရဲ့ နှုတ်ခမ်းနဲ့ နမ်းရှုံ့နေရတဲ့အခါ ကိုယ့်ပါးစပ်ထဲက တံတွေးရော၊ ကိုယ့်ချစ်သူရဲ့ တံတွေးတွေပါ နှုတ်ခမ်းပေါ်မှာ တင်ကျန်ခဲ့ပြီး နှုတ်ခမ်းကို ပိုပြီးတော့တောင် ခြောက်သွေ့ကွဲအက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒီနေ့ဆောင်းပါးလေးမှာတော့ အဲဒီလို နှုတ်ခမ်းခြောက်၊ အက်ကွဲတဲ့ အခြေအနေမျိုး မဖြစ်အောင် ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ဖို့ နည်းလမ်းလေးတွေကို မျှဝေပေးသွားမှာပါ။ ၁။ ရေဓာတ်ပြည့်ဝအောင် နေပါ။ ရေဓာတ်ခမ်းခြောက်တဲ့အခါ နှုတ်ခမ်းလည်းခြောက်ပြီး ကြာတဲ့အခါမှာ ကွဲအက်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် စိုပြည်ပြီး နူးညံ့ချောမွတ်တဲ့ နှုတ်ခမ်းလေးတွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့အတွက် ရေများများသောက်ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ၂။ lip balm အသုံးပြုပါ။ နှုတ်ခမ်းမှာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အခြားအစိတ်အပိုင်းတွေလိုမျိုး အဆီကို သဘာဝအတိုင်း ထုတ်ပေးနိုင်တဲ့ gland လေးတွေ မရှိတဲ့အတွက် အင်မတန် ခြောက်သွေ့လွယ်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် Lip balm လို့ခေါ်တဲ့ နှုတ်ခမ်းနီ အဆီကို ပုံမှန်လေး အသုံးပြုပေးသင့်ပါတယ်။ နှုတ်ခမ်းနီဆိုလို့ အချို့ယောကျ်ားလေးတွေက အသုံးပြုစရာမလိုဘူးလို့ ထင်ကောင်းထင်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ယောကျ်ားလေးတွေလည်း နှုတ်ခမ်းခြောက်တဲ့ ပြသနာဖြစ်နိုင်တာကြောင့် အရောင်မပါတဲ့ နှုတ်ခမ်းနီအဆီလေးတွေကို အသုံးပြုပေးနိုင်ပါတယ်။ နှုတ်ခမ်းမှာ အဆီဆိုးထားရင် နေရခက်တယ်ဆိုတဲ့ သူတွေဆိုရင်လည်း ညမအိပ်ခင်လေးမှာ ဆိုးထားပြီး အိပ်နိုင်ပါတယ်။ နေရောင်ကို မကြာခဏ ထိတွေ့တာကြောင့်လည်း နှုတ်ခမ်းသားလေးတွေ ခြောက်သွေ့ ပျက်စီးတတ်တာကြောင့် အပြင်ထွက်တဲ့ အခါ အသုံးပြုမယ့် lip balm ကိုရွေးချယ်ရင်လည်း sun protection factor(SPF) 15 အနည်းဆုံးပါဝင်တဲ့ အမျိုးအစားတွေကို အသုံးပြုပေးသင့်ပါတယ်။ ၃။ နှုတ်ခမ်းကို လျှာနဲ့ မကြာခဏ မလျက်ပါနဲ့။ တချို့က နှုတ်ခမ်းခြောက်ရင် အစိုဓာတ်ရအောင် ဆိုပြီး လျှာနဲ့လျက်ကြပါတယ်။ တကယ်တမ်းတော့ အဲလို အတွေးက မှားယွင်းနေတဲ့အပြင် နှုတ်ခမ်းခြောက်တာကို ပိုလို့တောင် ဆိုးသွားစေနိုင်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လည်းဆိုတော့ တံတွေးတွေက လျှာပေါ်ရောက်သွားပြီးတဲ့အခါ ရေငွေ့ပြန်ပြီး အစိုဓာတ်ကို ပိုပြီးကုန်ခမ်းသွားစေနိုင်လို့ပါ။ ဒါ့ကြောင့် နှုတ်ခမ်းကို လျှာနဲ့ မကြာခဏ မလျက်မိအောင် သတိထားကြပါနော်။ ၄။ အရသာရှိတဲ့ နှုတ်ခမ်းနီတွေ သိပ်အသုံးမပြုပါနဲ့ ခေတ်မီ လာတာနဲ့အမျှ နောက်ပိုင်းမှာ စတော်ဘယ်ရီအရသာ၊ စပျစ်သီးအရသာ စသည်ဖြင့် လျှာနဲ့ လျက်လိုက်ရင် အရသာရှိတဲ့ နှုတ်ခမ်းနီလေးတွေ ပေါ်လာကြပါတယ်။ အရသာရှိတာ ကောင်းပေမယ့် အရသာရှိနေတဲ့အတွက် အဲဒီ နှုတ်ခမ်းနီလေးတွေ လိမ်းထားမယ်ဆိုရင် နှုတ်ခမ်းကို လျှာနဲ့လျက်မိဖို့ အခွင့်အရေးပိုများတာကြောင့် မကြာခဏ နှုတ်ခမ်းခြောက်တတ်တယ်ဆိုရင် အဲလို နှုတ်ခမ်းနီတွေ သိပ်မသုံးသင့်ပါဘူး။ ၅။ နှုတ်ခမ်းကို သေချာ ကာကွယ်ပါ။ အရမ်းအေးလို့ အပြင်သွားရင် ခန္ဓာကိုယ်ကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် အဝတ်အစား၊ အနွေးထည်တွေ ဝတ်သလိုပဲ အရမ်းအေးတဲ့ ရာသီဥတုမှာ အပြင်ကို ထွက်မယ်ဆိုရင် မာဖလာလေးနဲ့ ဖြစ်ဖြစ်၊ ခြုံပဝါလေးဖြစ်ဖြစ် အသုံးပြုပြီး နှုတ်ခမ်းကို အပြင်ရာသီဥတုနဲ့ တိုက်ရိုက်မထိအောင် ကာကွယ်ပေးသင့်ပါတယ်။ ရည်းစားမရှိလို့ဆိုပြီး အားငယ်နေကြတဲ့ ဆင်ဂယ်လေးတွေလည်း သိပ်ပြီး အားမငယ်ပါနဲ့။ အထူးသဖြင့် နှုတ်ခမ်းခြောက်တယ်ဆိုတာ ရည်းစားမရှိလို့ ခြောက်တာမဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်ဘာသာ လျှာနဲ့ ခဏခဏသပ်နေလို့၊ ရေများများမသောက်လို့၊ ဆောင်းရာသီကြောင့်မို့လို့သာ ဖြစ်ရတာပါ။